Dobry Start – Senat odrzuca rządową nowelizację

Nowelizacja ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej daje Radzie Ministrów możliwość wskazania w rozporządzeniu, że wnioski w programie Dobry Start będą składane wyłącznie przez Internet. Senat - wsłuchując się w głos samorządów - nowelizację odrzucił.

Uchwalona przez Sejm 15 kwietnia 2021 r. ustawa o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej została odrzucona przez Senat na 24 posiedzeniu Izby, przeprowadzonym 12 i 13 maja br.

Projekt tej nowelizacji został wniesiony do Sejmu jako rządowyi nie był uzgadniany na forum Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Jak bowiem wskazano w dołączonej do projektu Ocenie Skutków Regulacji „(…) projektowana regulacja przewiduje wyłącznie zmiany delegacji ustawowej, tym samym nie wywiera bezpośredniego wpływu na zadania jednostek samorządu terytorialnego. Ewentualny wpływ na zadania jednostek samorządu terytorialnego mogą mieć akty wykonawcze, które będą później wydawane na podstawie zmienianej delegacji.”.

Odrzucona przez Senat nowelizacja modyfikuje delegację ustawową do wydania rozporządzeń określających zasady realizacji rządowych programów wspierających rodziny, w taki sposób, by wnioski mogły być przyjmowane wyłącznie w formie elektronicznej.

Deklarowanym celem jest usprawnienie realizacji programów, postęp w obszarze cyfryzacji usług publicznych, a także ograniczenie sytuacji sprzyjających zakażeniom COVID-19.

Rezygnacja z wniosków możliwości złożenia wniosku w formie tradycyjnej – papierowej – wzbudziła zastrzeżenia ekspertów z Biura Legislacyjnego Sejmu. W opinii BAS z 24 marca br. czytamy m.in., że rezygnacja ze składania wniosków w formie papierowej powinna być analizowana pod kątem utrudnień, a nawet barier jakie mogą wystąpić dla części uprawnionych rodzin. „Według OSR projektu w programie „Dobry start” ok. 30% wniosków (958 tys.) ma formę papierową. W części przypadków może to wynikać nie z wyboru, a z doświadczenia wykluczenia cyfrowego wiązanego w analizach zjawiska z brakiem wiedzy, doświadczenia, sprzętu, a niekiedy z barierami psychologicznymi.”.

Na problem ten zwrócili uwagę także Senatorowie.

- 30% beneficjentów złożyło wnioski w formie papierowej, co może oznaczać, że nie posiadają oni dostępu do komputera lub innych urządzeń elektronicznych albo nie czują się pewnie, załatwiając sprawy urzędowe w takiej formie. Z raportu Federacji Konsumentów wynika, iż 36% osób niepełnosprawnych nie posiada dostępu do Internetu. Różnica pomiędzy osobami pełno- i niepełnosprawnymi w zakresie korzystania z komputera wynosi u nas 34%, podczas gdy w krajach Unii Europejskiej jest ona na poziomie 19%. To samo dotyczy osób starszych, które nie znają się na technologii, czy też mieszkańców małych wsi, którzy mają problem z dostępem do Internetu. A przecież rządowy program powinien być dostępny dla wszystkich, którzy tego potrzebują – mówił na posiedzeniu senator Ryszard Świlski.

Wskazali także na inny problem wynikający z treści nowelizacji. A mianowicie wraz z wprowadzeniem wyłącznie elektronicznej formy składania wniosków w programie Dobry Start jego realizacja miałaby przejść z gmin do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

- Zamysł i koncepcja wydają się słuszne, aczkolwiek ustawa budzi moje wątpliwości pod względem merytorycznym i praktycznym. Obawy te podzielają także samorządy, zwłaszcza w zakresie dopuszczającym możliwość realizacji programów przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Należy przypomnieć, iż w ciągu ostatnich kilkunastu lat wiele zadań z zakresu wsparcia dla osób i rodzin zostało przekazanych do realizacji samorządowi gminnemu. Do realizacji tych zadań zostali zatrudnieni pracownicy, co jest kwestią oczywistą. Ponadto w celu sprawnego realizowania tych działań samorządy musiały zapewnić odpowiednie warunki lokalowe i przestrzenne, zakupiły sprzęt komputerowy, biurowy itd. Efektem takiego działania jest sprawne realizowanie zadań ustawowych i wypracowany system. Wobec tego obawy wydają się uzasadnione, propozycja powierzenia niektórych zadań innym podmiotom, w tym ZUS, przyczyni się do zwolnień wielu pracowników i dezorganizacji pracy w samorządach – mówiła senator Agnieszka Gorgoń-Komor.

Z kolei senator Janusz Gromek wskazywał, że zaproponowane rozwiązanie (związane z przeniesieniem postępowań w sprawie programu Dobry Stary z gmin do ZUS) oddala realizacje programów pomocowych od mieszkańców. - W województwie zachodniopomorskim jest 113 gmin, a tylko 2 oddziały i 16 inspektoratów oraz biur terenowych ZUS – to mniej niż liczba powiatów w tym samym województwie. Oznacza to, że dla mieszkańców małych miejscowości osobista wizyta w celu dopełnienia formalności to już nie będzie wizyta w pobliskim ośrodku pomocy społecznej, lecz wyprawa do najbliższego miasta powiatowego, gdzie jest – o ile jest – inspektorat ZUS. Złożenie wniosku nie będzie możliwe przy okazji załatwiania innych, codziennych spraw - wskazywał senator Gromek.

Senat wziął pod uwagę wszystkie te wątpliwości i zastrzeżenia i nowelizację odrzucił. Nowelizacja wróci zatem do Sejmu, gdzie będzie musiała zostać uchwalona ponownie, bezwzględną większością głosów w obecności minimum połowy ustawowej liczby posłów.