Dotknąć historii

Projekt „Edukacja w Miejscach Pamięci” ruszył w 2013 r. i od tego czasu wzięło w nim udział ok. 45 tys. uczniów ze szkół oraz innych placówek oświatowych prowadzonych przez gminę Wrocław.

– Celem projektu „Edukacja w Miejscach Pamięci” jest umożliwienie wrocławskiej młodzieży odwiedzenia miejsc pamięci i poznania różnorodnych form upamiętniania – ważnych zarówno dla polskiej świadomości historycznej, jak i dla reprezentantów innych narodów oraz grup etnicznych i kulturowych. Bardzo ważnym elementem projektu jest kształtowanie postawy refleksyjnej wobec historii: uwrażliwienia na akty przemocy i wykluczenie oraz pokazanie skutków nietolerancji wobec innych tradycji, przekonań i religii – tłumaczy  Magdalena Szynkarowska z Wydziału Szkół Ponadpodstawowych i Specjalnych w Departamencie Edukacji Urzędu Miejskiego Wrocławia.

Pokazanie młodzieży do czego może prowadzić obojętność wobec postaw  skrajnie ksenofobicznych czy nacjonalistycznych jest ważniejsze niż opowiadanie o tych zjawiskach przy tablicy. Tak samo jest w przypadku poznania miejsc, wydarzeń, postaci świadczących o bogatej historii Polski i regionu, budowaniu poczucia samoświadomości i tożsamości narodowej młodych Polaków.

Obozy zagłady i getta

Uczniowie placówek biorących udział w programie obligatoryjnie odwiedzają przynajmniej jedno z miejsc kaźni, zagłady lub innych ważnych miejsc przede wszystkim związanych z II wojną światową. Mowa m.in. o byłych nazistowskich obozach koncentracyjnych i zagłady Auschwitz-Birkenau, Majdanek, w Sobiborze i Bełżcu. Ponadto, uczniowie mogą zobaczyć więzienie na Pawiaku i areszt śledczy gestapo przy alei Szucha, Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku, gdzie 1 września 1939 r. toczono heroiczny bój z oddziałami nazistowskich Niemiec. Z kolei w Łodzi odwiedzają „Stację Radegast” Muzeum Tradycji Niepodległościowych, gdzie znajduje się muzeum poświęcone dziejom łódzkiego getta.

– Uczniowie klas V szkoły podstawowej realizują zajęcia edukacyjne, tzw. ścieżki kulturowe, przede wszystkim w Dzielnicy Wzajemnego Szacunku Czterech Wyznań we Wrocławiu. Mogą spotkać się z przedstawicielami społeczności luterańskiej, prawosławnej, żydowskiej i katolickiej. Natomiast uczniowie klas VIII szkoły podstawowej uczestniczą w jednodniowych zajęciach wyjazdowych – podkreśla Szynkarowska.

Młodzież w ramach jednodniowego wyjazdu może dotrzeć np. do Rogoźnicy (były obóz Gross-Rosen), Świdnicy (Kościół Pokoju), Jawora (Kościół Pokoju), zamku Książ lub kompleksu Riese. Możliwy jest także wyjazd do Brzegu (zamek Piastów Śląskich) lub Opola – Centralne Muzeum Jeńców Wojennych. Dla starszych uczniów zaplanowano dalsze, dwudniowe wyjazdy rozszerzające dotychczasową wiedzę np. do Lublina, skąd blisko do Sobiboru czy Bełżca.

Nauczyciele mogą korzystać z przygotowanych w ramach projektu wskazówek - np. z listy dodatkowych miejsc, które warto odwiedzić razem z uczniami przy okazji pobytu w Gdańsku, Krakowie, Lublinie czy innych miastach Polski. Mowa o Westerplatte, Muzeum Obrony Wybrzeża na Helu, terenie getta i obozu Płaszów w Krakowie, zespole synagogalnym we Włodawie niedaleko Lublina czy Zamku Królewskim w Warszawie. Będąc w Poznaniu młodzież może zobaczyć Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie, Lednicę, Biskupin i Fort Winiary (Cytadela).

Najpierw warsztaty, później wyjazd

Dobór odpowiedniego miejsca pamięci jest uzależniony od  wieku i dojrzałości uczniów. Żaden nauczyciel nie planuje zabrania  11-, 12-latków do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.

Jak przebiega sam proces uczestnictwa danej klasy w programie?

– Pierwszy krok to zorganizowanie  warsztatów na terenie szkoły, przygotowujących zarówno merytorycznie jak i emocjonalnie do wizyty w miejscu pamięci (za organizację i przeprowadzenie warsztatów odpowiadają szkolni koordynatorzy projektu). Następnie przeprowadzana jest „lekcja w terenie” - w wybranych miejscach pamięci. Na koniec przeprowadzamy ewaluację – opisuje Szynkarowska.

W programie biorą udział wszelkie zainteresowane placówki oświatowe, które od stycznia do czerwca oraz od września do grudnia złożą do Departamentu Edukacji odpowiednie wnioski  o dofinansowanie działania.

– Zajęcia realizowane w ramach projektu „Edukacji w Miejscach Pamięci” są dla uczniów klas V i VIII szkoły podstawowej  bezpłatne – wyjaśnia Szynkarowska. Natomiast w przypadku uczniów szkół ponadpodstawowych prosimy rodziców o dofinansowanie  dwudniowego wyjazdu  w wysokości 50 zł. Oczywiście nikt nie zostaje wykluczony - uwzględniamy trudną sytuację ekonomiczną rodzin.

W projekcie bierze udział ok. 100 szkół rocznie. Roczny koszt prowadzenia akcji to 500 tys. zł. W maju 2020 roku ze względu na pandemię COVID-19 realizacja projektu została zawieszona do odwołania.