Środowisko

Dzień Ochrony Środowiska. Czas na realną odpowiedzialność

5 czerwca 2025

5 czerwca obchodzimy Światowy Dzień Ochrony Środowiska – moment, który skłania do refleksji nad tym, jak jako społeczeństwo dbamy o planetę, ale też do zastanowienia się nad rolą, jaką w systemie ochrony środowiska powinni odgrywać producenci produktów w opakowaniach. W polskich miastach temat ten nabiera coraz większego znaczenia, zwłaszcza w kontekście oczekiwanej reformy systemu gospodarowania odpadami i wdrożenia systemu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP).

Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta to mechanizm, który mobilizuje i zobowiązuje producentów do produkcji towarów w opakowaniach nadających się do recyklingu oraz do finansowania zbiórki, sortowania i recyklingu odpadów powstałych z ich produktów. Choć w wielu krajach Unii Europejskiej systemy ROP funkcjonują od lat, w Polsce wciąż czekamy na kompleksowe przepisy, które przeniosą faktyczne koszty gospodarki odpadami z barków wszystkich mieszkańców na tych, którzy przyczyniają się do ich wytworzenia.

Jesteśmy coraz bliżej rozwiązania tego problemu. Nowy projekt dotyczący Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta, zaproponowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska, według założeń przewiduje, że przedsiębiorstwa będą odpowiadały za opakowania nawet po ich przekształceniu w odpady.

Dlaczego to ważne?

Obecnie to samorządy i mieszkańcy – a więc my wszyscy – ponosimy finansowy ciężar zbierania i zagospodarowania odpadów. Tymczasem producenci, którzy wprowadzają na rynek ogromne ilości opakowań, nie pokrywają rzeczywistych kosztów ich zagospodarowania i recyklingu. To niesprawiedliwe i nieefektywne. Wdrażając skuteczny system ROP, możemy nie tylko odciążyć budżety domowe, ale też znacząco ograniczyć ilość odpadów trafiających na składowiska.

Metropolie chcą zmian

Unia Metropolii Polskich od lat apeluje o szybkie wprowadzenie sprawiedliwego, przejrzystego i efektywnego systemu ROP. W miastach, gdzie zagęszczenie ludności generuje ogromne wolumeny odpadów, koszty systemu są szczególnie dotkliwe. Dlatego metropolie potrzebują realnego wsparcia – zarówno finansowego, jak i legislacyjnego, ale przede wszystkim ograniczenia ilości odpadów, w tym szczególnie tych nienadających się do recyklingu. Reforma ROP to nie tylko temat ekologiczny, ale i społeczny. Oznacza ulgę dla mieszkańców, lepsze planowanie systemu gospodarki odpadami i większą motywację producentów do projektowania produktów bardziej przyjaznych środowisku.

Skala wyzwań w liczbach

W latach 2010–2023 masa zebranych w Polsce odpadów komunalnych wzrosła o 34%, osiągając poziom 13,4 mln ton. W przeliczeniu na jednego mieszkańca oznacza to wzrost z 263 do 357 kilogramów rocznie, czyli aż o 36%. Szczególnie dużym wyzwaniem są miasta, choć mieszkańcy miast należących do Unii Metropolii Polskich stanowią około 18% populacji kraju, generują aż 23% całkowitej masy odpadów z gospodarstw domowych.* Wynika to nie tylko z większej gęstości zaludnienia, lecz także z wyższego poziomu konsumpcji oraz ograniczonych możliwości samodzielnego przetwarzania bioodpadów. Co szczególnie istotne, to właśnie mieszkańcy wciąż finansują znaczną część systemu, w wielu miastach koszty zagospodarowania odpadów pokrywane są niemal wyłącznie z opłat komunalnych. Te liczby jasno pokazują, że bez rzeczywistego zaangażowania producentów w odpowiedzialność za opakowania, system gospodarki odpadami nie będzie w stanie działać ani sprawiedliwie, ani efektywnie.

Codzienne wybory też mają znaczenie

Dzień Ochrony Środowiska to nie tylko sadzenie drzew czy akcje sprzątania. To też chwila, by zastanowić się nad tym, jak segregujemy śmieci, bo to jedna z najprostszych, a zarazem najważniejszych rzeczy, jaką każdy z nas może robić na co dzień.

Oto kilka ważnych zasad i nowości:
Bioodpady – Obierki z warzyw i owoców? Tak! Ale kości, mięso czy tłuste resztki już nie – zaburzają proces kompostowania i mogą powodować przykry zapach.
Tetrapaki – Czyli kartony po mleku, soku lub innych napojach, wyrzucamy do pojemników na metale i tworzywa sztuczne – kolor żółty.
Szkło – Potłuczone butelki czy słoiki można wrzucać do pojemnika na szkło. Ale lustra, ceramika czy szkło żaroodporne już nie – one trafiają do PSZOK lub odpadów zmieszanych.
Kolor szkła – Kiedyś dzieliliśmy szkło na białe, zielone i brązowe. Dziś robią to za nas sortownie z optycznymi czujnikami. Wystarczy wrzucać szkło opakowaniowe do zielonego pojemnika.
Nakrętki – Lepiej nie odkręcać ich od butelek. Tak połączone łatwiej przetworzyć.

Nie potrzeba wielkich gestów. Światowy Dzień Ochrony Środowiska to dobra okazja, by uświadomić sobie, że każda decyzja ma znaczenie. Od segregowania śmieci, przez ograniczenie plastiku, po świadome wybory zakupowe. Wszystko to razem tworzy efekt, który wpływa na całą planetę. Prawdziwa zmiana nadejdzie wtedy, gdy systemowa odpowiedzialność spotka się z indywidualnym działaniem. Wprowadzenie skutecznego systemu ROP będzie milowym krokiem ku lepszej przyszłości.

* Źródło danych: Główny Urząd Statystyczny