Gminy nie muszą kredytować rządowych obietnic

W świetle art. 49 ust. 5 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, kwestia tego czy prawidłowe przekazywanie kwot dotacji celowych powinno odbywać się przed poniesieniem wydatków przez jednostkę samorządu terytorialnego, czy dopiero po wezwaniu skierowanym przez tę jednostkę do Skarbu Państwa nie budzi wątpliwości. Dotacje mają być przekazywane w sposób umożliwiający pełne i terminowe wykonywanie zadań zleconych. Jest zatem jasne, że nie jest wymagane „wzywanie” Skarbu Państwa, a pieniądze mają podążać za zadaniami. Tak wynika z postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2019 r. (sygn. akt I CSK 796/18).

Skoro zatem rząd przyjął na siebie zobowiązanie pomocy mieszkańcom w ponoszeniu wydatków na ogrzewanie i jego realizację powierzył samorządowi terytorialnemu (gminom), oznacza to, że powinien tez zapewnić jednostkom samorządu terytorialnego środki na jego realizację.

W przypadku dodatku węglowego tak się jednak nie stało. Samorządy alarmują, że jak na razie wojewodowie nie przekazali im żadnych pieniędzy na realizację wypłat tego dodatku. Sprawa była podnoszona na posiedzeniu Zespołu ds. energii, klimatu i środowiska Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, o czym pisaliśmy tutaj.

Czy zatem samorządy mają obowiązek „kredytować” rząd w realizacji jego obietnic? Czy administracja rządowa (wojewodowie) mogą samorządom wydawać polecenia, czy wzywać samorządy do wypłacania dodatków węglowych z własnych środków budżetowych?

Wydaje się, że nie. Z przepisów ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego jasno bowiem wynika, że dotacje celowe na zadania zlecone z zakresu administracji rządowej powinny być przekazywane samorządom tak, aby umożliwiało to terminowe i pełne ich wykonanie.

W sytuacji, gdy dotacja celowo nie umożliwia pełnego wykonania zadań zleconych, należy uznać, że nie została ona przekazana zgodnie z wymogami ustalonymi w art. 49 ust. 5 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. W takiej sytuacji, zgodnie z art. 49 ust. 6 powołanej ustawy, jednostce samorządu terytorialnego przysługuje prawo dochodzenia należnego świadczenia wraz z odsetkami w postępowaniu sądowym. Przepis ten stwarza więc samodzielną podstawę dla wystąpienia z pozwem o zapłatę na rzecz jednostki, której zlecono wykonanie zadań z zakresu administracji rządowej, gdy przekazana dotacja celowa nie zapewnia pełnego i terminowego wykonania zleconych zadań. Brak jest natomiast przepisu, który umożliwiałby jednostce samorządu terytorialnego, nawet czasowe, finansowanie zadań zleconych środkami własnymi (tak m.in.: wyrok WSA w Warszawie z dnia 3 lipca 2014 r., sygn. akt V SA/Wa 1276/14; wyrok NSA z dnia 15 września 2015 r. sygn. akt II GSK 2218/14).

Foto: Morgan Housel/Unsplash