Język Nasz Ojczysty

Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego (MDJO) obchodzony jest 21 lutego, począwszy od roku 2000. Proklamowany został na 30. sesji Konferencji Generalnej UNESCO w listopadzie 1999 r. z inicjatywy Bangladeszu.

Główną ideą Dnia jest upowszechnianie wiedzy na temat bogactwa różnorodności językowej świata i jej znaczenia dla ochrony różnorodności kulturowej, a także dla zrównoważonego rozwoju społeczeństw i całej Planety. Dzień służy także promocji szeroko pojętej wielojęzyczności, a co za tym idzie – podkreśleniu roli nauki języków obcych w edukacji. Ma to szczególne znaczenie w obecnych czasach. Dlatego też tegoroczną edycję MDJO UNESCO organizuje pod hasłem wielojęzyczności i edukacji wielojęzycznej. Ten ostatni termin określa zjawisko posługiwania się co najmniej trzema językami w procesie edukacji: rodzimym dialektem (językiem społeczności lokalnej), językiem ojczystym oraz językami komunikacji międzynarodowej. - Dwa pierwsze mają decydujące znaczenie w edukacji, natomiast języki obce niezbędne są dla zrozumienia problemów globalnych, pełnią więc ważną rolę w dorastaniu człowieka do globalnego obywatelstwa – czytamy na stronie internetowej UNESCO.

Trudny polski język

Znajomość języka kraju, w którym przebywamy, to także gwarancja pełnego korzystania z praw publicznych, obywatelskich i osobistych każdego człowieka. Wie o tym każdy, kto jako turysta chociaż chwilę spędził zagranicą. Doskonale zaś wiedzą o tym imigranci, którzy muszą opanować język nowej ojczyzny w stopniu umożliwiającym im nie tylko zrobienie codziennych sprawunków czy znalezienie pracy, lub przystąpienie do matury lub, a zwłaszcza, egzaminu ósmoklasisty, ale także załatwienie spraw urzędowych

Język polski jest niezwykle trudny do opanowania przez obcokrajowców przede wszystkim ze względu na deklinację (odmianę przez przypadki) – niezliczona ilość różnych końcówek, którym niejednokrotnie nie da się dopasować jakiejkolwiek reguły zastosowania. Kolejnym – często wyzwaniem nie do przejścia – jest nauka wymowy bogatej w dźwięki „sz”, „cz”, „dż”, które występują tylko w języku polskim. Cudzoziemiec, aby opanować język polski na poziomie najbardziej podstawowym (A1) musi poświęcić na to od 80 do 100 godzin. Aby nauczyć się języka polskiego w stopniu zaawansowanym (C2) trzeba poświęcić na naukę od 1000 do 1200 godzin.

Teoretycznie wielojęzyczność – w rozumieniu wskazywanym w dokumentach UNESCO – jest w naszym kraju realizowana. Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych daje prawo organizowania dodatkowych lekcji w języku mniejszości, ale uprawnienie to dotyczy tylko mniejszości narodowej tj. osób, które żyją w Polsce od kilku pokoleń. W konsekwencji inne prawa przysługują osobom zaliczanym np. do mniejszości ukraińskiej, niemieckiej czy białoruskiej, a inne współczesnym imigrantom z tych krajów. Tych ostatnich wynikające z omówionej ustawy prawo do edukacji językowej nie obejmuje.

Znajomość języka to podstawa integracji przyjeżdzających do Polski obcokrajowców

Tymczasem dziecko z doświadczeniem migranckim chodzące do polskiej szkoły może – zgodnie z obowiązującymi przepisami – liczyć na 2 dodatkowe godziny nauki naszego języka.

Jeszcze trudniej przedstawia się sytuacja dorosłych. Zgodnie z prawem, bezpłatne lekcje polskiego prowadzone są dla nich w ramach Indywidualnych Programów Integracyjnych. Biorą w nich udział jedynie osoby objęte ochroną międzynarodową. Imigranci ekonomiczni muszą naukę języka opłacać samodzielnie. Miasta UMP coraz częściej dostrzegają jednak potrzebę wsparcia cudzoziemców oraz ich znaczenie w budowaniu lokalnego dobrobytu. Dlatego coraz częściej podejmują działania na rzecz cudzoziemców, m.in w ramach otwartych konkursów ofert zlecają organizacjom pozarządowym realizację zadań z zakresu integracji, w tym finansują lekcje języka polskiego dla dorosłych.

Dobrym przykładem może być chociażby Kraków, który w ramach realizowanego od kilku lat Programu Otwarty Kraków wspiera integracje cudzoziemców organizując m.in. różnego rodzaju akcje edukacyjne, czy wsparcie eksperckie ([prawników, czy psychologów.

Innym przykładem może być także Poznań, gdzie działa Migrant Info Point, który wspólnie z Urzędem Miasta organizuje bezpłatne kursy języka polskiego, a także szereg szkoleń m.in. pokazujące jak będąc cudzoziemcem, prowadzić działalność gospodarczą w Polsce

Obszar Metropolitalny Gdańsk Gdynia Sopot wypracował wspólne dla 56 gmin Standardy Minimum w Integracji Imigrantów. Znajdują się wśród nich także działania miniumum w zakresie językowej edukacji cudzoziemców.

Polszczyzna urzędnicza niezrozumiała i dla Polaków

Każdy z nas, przynajmniej raz w swoim życiu otrzymał z urzędu pismo, zawierające jakieś rozstrzygnięcie administracyjne np. decyzję podatkową. Każda taka decyzja powinna zawierać rozstrzygnięcie oraz uzasadnienie. Jeżeli treść uzasadnienia będzie iluzoryczna, niejasna, częściowa albo – co gorsza – w ogóle go nie będzie, wówczas podatnik zostaje pozbawiony możliwości skutecznej obrony, np. wniesienia skutecznego odwołania, czy skargi do sądu administracyjnego.

Ale jak prosto pisać do obywatela? Problem ten od ponad dekady zgłębiają naukowcy z Uniwersytetu Wrocławskiego. Wypracowali też – w ramach Pracowni Prostej Polszczyzny – standard językowy, którym powinien posługiwać się każdy autor piszący do masowego odbiorcy. Pokazują też, w jaki sposób uprościć tekst urzędowy. Warto też, aby urzędnicy podnosili swoje kompetencje poprzez naukę języków obcych, która ułatwiłaby komunikację i wzajemne zrozumienie.