Miejska kolej, metro i tramwaje gwarancją zeroemisyjnego transportu

Wykluczenie z finansowania w ramach Krajowego Planu Odbudowy transportu szynowego w dużych miastach i metropoliach to działanie idące wskroś koncepcji Europejskiego Zielonego Ładu. Wymiana taboru autobusowego jest korzystna, ale nie wpłynie znacznie na poprawę jakości powietrza w miastach. Aż 80% emisji pyłów w transporcie kołowym to efekt ścierania się klocków hamulcowych, opon. Jedynie 20% tej emisji pochodzi ze spalania paliw.

We wtorek 30 marca br. przeprowadzone zostało wysłuchanie publiczne piątego i ostatniego komponentu Krajowego Planu Odbudowy: Zielona i inteligentna mobilność. Stanowisko Unii Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza przedstawił Michał Olszewski, Zastępca Prezydenta miasta stołecznego Warszawy.

Wsparcie dla nisko- i zeroemisyjnego transportu…

Transport, obok sektora komunalno-bytowego, jest jednym z największych emitentów zanieczyszczeń. Dlatego w zakresie komponentu „Zielona, inteligentna mobilności” Krajowego Planu Odbudowy wspierany będzie nisko i zeroemisyjny transport. W ramach KPO będą finansowane działania w zakresie: rozwoju elektromobilności, zwiększające konkurencyjność sektora kolejowego oraz bezpieczeństwo transportu (zarówno na drogach, jak i kolei), także przez wdrożenie rozwiązań cyfrowych.

W kontekście zwiększenia zrównoważonej dostępności transportowej kluczowe będzie również zapewnienie odpowiedniej jakości usług zbiorowych przewozów publicznych oraz infrastruktury na potrzeby zeroemisyjnego transportu publicznego.

W tym miejscu trzeba przypomnieć, że w KPO nie przewidziano środków na rozwój transportu szynowego w miastach (tramwaje, czy metro). Unia Metropolii Polskich wskazywała na ten problem w swoim stanowisku z 11 marca 2021 r. Mówiła o tym także Aleksandra Dulkiewicz, Prezydent Gdańska i członek Zarządu UMP w trakcie wysłuchania publicznego KPO dotyczącego komponentu Zielona energia i zmniejszenie energochłonności. – Niezasadne jest ograniczenie finansowania w zakresie niskoemisyjnego transportu miejskiego wyłącznie do zakupu autobusów i pozbawienie takiego dofinansowania miejskiego transportu szynowego – mówiła 29 marca br. Prezydent Dulkiewicz.

…ale nie dla miejskich tramwajów oraz metra

W ocenie Unii Metropolii Polskich mieszkańcy dużych miast i metropolii zostali w zapisach Krajowego Planu Odbudowy potraktowani jak beneficjenci drugiej kategorii.

– Dzieje się tak dlatego, że my, jako duże miasta stawiamy (zgodnie z koncepcją Europejskiego Zielonego Ładu) w dużej mierze na transport szynowy, który jest jedyną i realną alternatywą dla transportu indywidualnego, a który w Krajowym Planie Odbudowy został z finansowania wykluczony – podkreślał Michał Olszewski, reprezentujący UMP.

Wiceprezydent Warszawy dodawał, że rozwój transportu autobusowego też jest konieczny, a transformacja taboru autobusowego na niskoemisyjny jest korzystna, ale transport autobusowy nigdy nie będzie alternatywą dla transportu szynowego, zwłaszcza w kontekście dbałości o czystość powietrza.

– Wszystkie badania pokazują bowiem, że tylko 20% emisji pyłów z transportu kołowego pochodzi ze spalania paliw służących do napędzania samochodów czy autobusów, a aż 80% emisji pyłów do atmosfery to efekt ścierania się opon, czy klocków hamulcowych – mówił Michał Olszewski. – To pokazuje, że transport autobusowy nigdy nie będzie alternatywą dla transportu szynowego, jeżeli mamy w naszych miastach poradzić sobie z zanieczyszczeniami powietrza.

Dlatego, aby propozycja rządu znajdująca się w KPO była komplementarna Unia Metropolii Polskich widzi innej możliwości, jak wsparcie miejskiego i metropolitalnego transportu szynowego. Nie tylko tramwajów, ale także miejskiego transportu kolejowego oraz metra. To ostatnie jeździ co prawda jedynie w Warszawie, ale za to przewozi około 10 tys. pasażerów dziennie.

– Dlatego uważamy, że pomijanie transportu szynowego w komponencie KPO Zielona, inteligentna mobilność idzie na wskroś koncepcji Europejskiego Zielonego Ładu. Nie daje też podstawy do budowy niskoemisyjnej gospodarki w dużych miastach, które odpowiedzialne są obecnie za emisje większości zanieczyszczeń i których mieszkańcy są najbardziej narażeni na emisje z transportu – podkreślał Wiceprezydent Warszawy.

Sprzeciw wobec wykluczeniu dużych miast z dostępu do środków w ramach KPO, w szczególności zaś z komponentu Zielony, inteligentny transport i wobec pozbawienia finansowania z tefo źródła miejskiego transportu szynowego wyraził także Związek Miast Polskich, głosem Moniki Kozłowskiej – Święconek, Dyrektor Biura Zrównoważonej Mobilności Urzędu Miasta Wrocławia.

– Nie można świadomie narażać milionów mieszkańców miast dużych i wielkich na brak możliwości poprawy jakości życia. Zadajemy sobie pytanie, czym te miasta sobie zawiniły, że nie zasłużyły na fundusze z Krajowego Planu Odbudowy i na inwestycje w infrastrukturę: tramwajów, rowerów, czy brakujących obejść osiedli. Duże miasta nie mogą być traktowane dużo gorzej niż inne miejscowości. Zwłaszcza, że z ich infrastruktury, przede wszystkim transportowej, korzystają nie tylko mieszkańcy samego miasta, ale także sąsiednich gmin. Tak jest nie tylko w moim Wrocławiu, ale tak jest we wszystkich naszych, dużych i wielkich miastach – mówiła Monika Kozłowska – Święconek.

Transport zbiorowy, odpady i lotniska

W ocenie Związku Powiatów Polskich bardzo ważną kwestią jest, aby ze środków KPO wsparte zostały inwestycje m.in. w Inteligentne Systemy Transportowe, infrastrukturę drogową, a także w publiczny transport zbiorowy. – – Obowiązująca ustawa o publicznym transporcie zbiorowym jest przeregulowana i niespójna z innymi aktami prawnymi obowiązującymi w naszym kraju. Uważamy, że polskie prawodawstwo w tym zakresie powinno bardziej oddawać ducha zawartego w przepisach unijnych, w szczególności nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczące usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego – wskazywał Bartłomiej Zydel, ‎Ekspert w Dziale Monitoringu Prawnego i Ekspertyz ‎Związku Powiatów Polskich.

Z kolei Krzysztof Iwaniuk, Wójt Gminy Terespol i Przewodniczący Związku Gmin Wiejskich RP wskazywał, że konieczne jest, aby każde gminne przedsiębiorstwo komunalne zajmujące się gospodarką odpadami miało możliwość skorzystania ze środków KPO na zakup samochodów elektrycznych służących do realizacji tych zadań. – Bez takiego wsparcia i przy dzisiejszych marżach mało która spółka komunalna na taki zakup będzie sobie mogła pozwolić – mówił Krzysztof Iwaniuk.

Natomiast Anna Huk, reprezentująca Związek Województw RP upomniała się o uwzględnienie w komponencie … KPO regionalnych lotnisk, których sytuacja finansowa wyjątkowo pogorszyła się na skutek epidemii COVID-19. – Powinniśmy zadbać, aby po pandemii były one nadal konkurencyjne i gotowe do świadczenia usług pasażerom. Szansą na to jest właśnie unijna pomoc z komponenty Zielona, inteligentna mobilność – wskazywała Anna Huk.