O tym jak podzielić 10 mld zł i nie tylko

Od 15 maja do 22 maja br. posiedzenia odbyło większość Zespołów Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu, w tym Zespół ds. systemu finansów publicznych spotykał się dwukrotnie (15.05 oraz 22.05). Ponadto obradowały m.in.:

• Zespół ds. ochrony zdrowia i polityki społecznej (15.05);
• Zespół doraźny KWRiST ds. uchodźców wojennych z Ukrainy (16.05);
• Zespół ds. energii, klimatu i środowiska (17.05);
• Zespół ds. Administracji Publicznej i Bezpieczeństwa Obywateli (18.05);
• Zespół ds. społeczeństwa informacyjnego (18.05);
• Zespół ds. edukacji, kultury i sportu (19.05);
• Zespół ds. infrastruktury, urbanistyki i transportu (22.05).

Zespół ds. systemu finansów publicznych

Ministerstwo Finansów postawiło przed stroną samorządową twardy orzech do zgryzienia. Miała ona zadecydować o tym jak podzielić dodatkowe środki dla JST, które rząd postanowił przyznać w III – IV kwartale 2023 r. Zadanie było tym trudniejsze, że początkowo strona samorządowa dzieliła – tak naprawdę – swoje wyobrażenie o spodziewanej puli środków. W jakiej wysokości one będą resort finansów poinformował bowiem dopiero 15 maja mówiąc, że będzie to pula wyjątkowo skromna wynosząca od 8 mld zł do 10 mld zł.

Stronie samorządowej bardzo szybko udało się wypracować zgodę na podział podstawowy. Ustalono, że pula 10 mld zł podzielona zostanie na dwie części:

• 2/3 (6 mld 666 mln 666 tys. 667 zł) dzielona zgodnie ze wskaźnikiem udziałów w PIT danej JST (gminy to kwota 5.094.527.364 zł; Powiaty to kwota 1.359.867.330 zł; Województwa to kwota 212.271.973 zł)
• 1/3 (3 mld 333 mln 333 ty. 333 zł), której podział wywoływał spór pomiędzy organizacjami samorządowymi wchodzącymi w skład KWRiST.

Ostatecznie pięć z sześciu organizacji samorządowych zgodziło się na kompromisowy podział części „1/3” wypracowany na bazie rozwiązania zaproponowanego przez Unię Metropolii Polskich.

„Kompromisowa propozycja została zaakceptowana przez pięć organizacji samorządowych wchodzących w skład strony samorządowej KWRziST (Unię Metropolii Polskich, Unię Miasteczek Polskich, Związek Miast Polskich, Związek Powiatów Polskich oraz Związek Województw RP).

Każda z tych organizacji zgodziła się na podział, który dla żadnej z nich nie jest w pełni satysfakcjonujący, głównie z powodu niewystarczających środków do podziału. Rozwiązanie to nie zostało zaakceptowane przez Związek Gmin Wiejskich RP.” – czytamy w przekazanym na ręce Sebastiana Skuzy, wiceministra finansów stanowisku.

Jednocześnie strona samorządowa zaapelowała do rządu po pierwsze o zwiększenie puli „dodatkowych” środków do poziomu co najmniej zeszłorocznego (13,7 mld zł). Po drugie o pilne wprowadzenie zmiany przyznającej JST udział w dochodach z PIT ryczałtowego. „Nie przywróci to wprawdzie ubytków, jakie spowodował przepływ podatników PIT z grupy, w której JST mają udziały, do grupy, w której udziały ma tylko budżet państwa, ale pozwoli zlikwidować tę niesprawiedliwość przynajmniej od początku roku 2024.” – czytamy w przekazanym na ręce ministra Sebastiana Skuzy stanowisku.

Proponowane zasady podziału oraz Stanowisko KWRiST zamieszczamy w załączeniu.

Budżet obywatelski centralnie sterowany

Największą dyskusję podczas posiedzenia Zespołu ds. energii, klimatu i środowiska wywołał projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (poprzedni tytuł - projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wzmocnienia klimatycznego wymiaru polityki miejskiej), a to za sprawą „zaszytych” w jego treści przez resort klimatu i środowiska zapisów ingerujących w budżety obywatelskie. Resort zaproponował kolejne usztywnienie tej formy konsultacji z mieszkańcami poprzez nałożenie na gminy obowiązku przeznaczania części środków budżetu obywatelskiego na projekty dotyczące małej retencji i powiększania obszarów zielonych w miastach.

Propozycja ta spotkała się ze zdecydowanym sprzeciwem całej strony samorządowej, w tym Unii Metropolii Polskich, która wskazywała, że budżet obywatelski powinien być jak najbardziej elastyczny, a nie regulowany centralnie.

- Proponowane zmiany w budżetach obywatelskich to nie jest błaha sprawa – mówiła Agata Saracyn, koordynatorka komisji i zespołów Unii Metropolii Polskich. – Mnie osobiście zastanawia skąd ten pomysł „grzebania” w tej formie konsultacji społecznych? Jeżeli ustawodawca budżet obywatelski skonstruował jako jedną z form konsultacji społecznych, to nie widzimy możliwości narzucania mieszkańcom decyzji, na co przeznaczyć środki z budżetu obywatelskiego, bo to są ich lokalne decyzje – mówiła przedstawicielka UMP dodając, że nie ma takiej możliwości, aby narzucać mieszkańcom, jakich wyborów w ramach budżetu obywatelskiego mają dokonywać. W ocenie Unii Metropolii Polskich nie jest to również właściwe narzędzie edukacyjne, a taki argument wybrzmiał w uzasadnieniu do projektu ustawy.  – Jeżeli resort klimatu i środowiska widzi potrzebę edukowania i informowania mieszkańców, o tym jak ma wyglądać przestrzeń miasta czy gminy, to proszę skorzystać z innych dostępnych i właściwych do tego środków. – Ingerowanie w prawo mieszkańców, w nasze prawo, do współdecydowania, o tym jak wykorzystać środki z budżetu obywatelskiego, nie jest do w tym zakresie metodą właściwą. Dlatego bardzo prosimy resort o wycofanie się ze zmian, które usztywniają budżety obywatelskie, a tym samym blokują mieszkańcom możliwość podejmowania decyzji – mówiła Agata Saracyn.

Stanowisko Unii Metropolii Polskich wsparły także pozostałe organizacje samorządowe.

- Działania usztywniające budżet obywatelskim jest działaniem absolutnie przeciwko demokracji lokalnej i przeciwko obywatelom – mówił Marek Wójcik, sekretarz strony samorządowej KWRiST. – Mamy ideę budżetu obywatelskiego i zostawmy decyzje obywatelom. Państwa propozycja ogranicza autonomię i możliwość decydowania o tych środkach obywatelom. To jest przeciwko obywatelom – podkreślał.

Z kolei Adrian Pokrywczyński, ekspert Związku Powiatów Polskich wskazywał, że stoi to w sprzeczności z ideą budżetów obywatelskich, które nie powinny zastępować budżetów inwestycyjnych.

Pod wpływem tej argumentacji resort klimatu i środowiska zobowiązał się do ponownego przeanalizowania zawartych w projekcie regulacji dotyczących budżetów obywatelskich.

Rozwiązania „na czas pandemii” dobre na co dzień

W ocenie Unii Metropolii Polskich obowiązywanie niektórych nadzwyczajnych rozwiązań prawnych wprowadzonych na czas pandemii z zakresu ochrony zdrowia i polityki społecznej powinny obowiązywać także w zwykłych czasach. Są to bowiem rozwiązania ułatwiające funkcjonowanie np. osobom niepełnosprawnym. O tym, jakie „nadzwyczajne” przepisy powinny stać się stale obowiązującymi dyskutował Zespół ds. ochrony zdrowia i opieki społecznej.

-Teleporady świadczone przez lekarzy Podstawowej Opieki zdrowotnej; ułatwienia związane z orzekaniem o niepełnosprawności; czy obowiązujące w czasie pandemii covid i w stanie zagrożenia covid ułatwienia w wydawaniu kart parkingowych osobom niepełnosprawnym to tylko kilka przykładów - mówiła Izabela Chorzelska, przewodnicząca Miejskiego Zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności w Gdańsku. - Teleporady lekarskie to znakomite ułatwienie m.in. dla rodziców małych dzieci czy osób, które do placówek POZ mają po prostu daleko; natomiast pozostawienie możliwości składania części dokumentów w sprawach orzekania o niepełnosprawności za pośrednictwem poczty, czy umożliwienie Powiatowym Zespołom ds. orzekania o niepełnosprawności korzystania z e-dokumentacji medycznej w zakresie związanym z orzekaniem znakomicie skróciłoby czas oczekiwania na takie orzekanie i rozładowało kolejki. Z kolei „covidowe” rozwiązanie umożliwiające podpisanie wniosku o wydanie karty parkingowej dla niepełnosprawnego niekoniecznie w placówce Powiatowego Zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności i niekoniecznie w obecności pracownika Zespołu jest znacznym ułatwieniem dla niepełnosprawnych, z którego korzystają już od trzech lat – argumentowała.

Jak poinformował Maciej Miłkowski, wiceminister zdrowia teleporady pozostaną jako standardowy, „koszykowa” sposób świadczenia porad lekarskich. Stosowne zmiany przepisów w tym zakresie mają zacząć obowiązywać już od 1 lipca br.

Z kolei Małgorzata Wójcik, zastępca dyrektora w Biurze Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych poinformowała, że przygotowywana jest również zmiana przepisów dotyczących wydawania kart parkingowych osobom niepełnosprawnym, która wychodzi naprzeciw postulatom UMP.

Natomiast w kwestii dostęp do dokumentacji medycznej w celu orzekania o niepełnosprawności jest problemem.

- Nie wiem czy w ogóle mamy podstawę prawną do tego, aby do celów orzekania o niepełnosprawności przekazywać całą dokumentację - mówił wiceminister Maciej Miłkowski.

- Jestem jak najbardziej za informatyzacją, żeby można było dokumentację przesyłać elektronicznie, natomiast nie wiem, czy już jest taka gotowość i ze strony osób z niepełnosprawnościami i ze strony zespołów orzeczniczych - dodawała Małgorzata Wójcik.

Ostatecznie Zespół postanowił, że dyskusja na ten temat, jak również przegląd innych „nadzwyczajnych” rozwiązań, które powinny stać się rozwiązaniami standardowymi będzie kontynuowany.

O pomocy uchodźcom z Ukrainy

16 maja spotkał się Nadzwyczajny Zespół KWRiST ds. uchodźców wojennych z Ukrainy. W trakcie posiedzenia dyskutowano m.in. o problemach gmin z egzekwowaniem opłat za pobyt i wyżywienie, które – od 1 kwietnia br. – muszą ponosić przebywający w miejscach zbiorowego zakwaterowania uchodźcy. Strona samorządowa, po raz kolejny podniosła, że skuteczne ich wyegzekwowanie jest w obecnie obowiązującym stanie prawnym w zasadzie niemożliwe.

W odpowiedzi Grzegorz Ziomek, dyrektor Departamentu Administracji Publicznej MSWiA podkreślił, że zasadniczym celem wprowadzenia tych opłat było zmniejszenie kosztów funkcjonowania ośrodków zbiorowego zakwaterowania uchodźców i cel ten został osiągnięty, ponieważ od momentu ich wprowadzenia 30% miejsc w tych ośrodkach została zwolniona. Dyrektor Grzegorz Ziomek wskazał ponadto, że „kwestia ewentualnego ściągania opłat, w kontekście tego, że od 1 maja 2023 r. obowiązuje zapis o większej partycypacji uchodźców w kosztach będzie przedmiotem naszych analiz. Nie wykluczamy, że na jesieni te analizy doprowadzą do wprowadzenia jakiegoś rozwiązania umożliwiającego ściąganie tych opłat”. - Na dzisiaj nie widzimy takiej potrzeby – konkludował.

Zespół dyskutował także nad problemem zatrudniania uchodźców z Ukrainy w urzędach i jednostkach organizacyjnych JST. Jak wskazał Jacek Karnowski, prezydent Sopotu i współprzewodniczący Zespołu, obecnie istnieje możliwość zatrudniania uchodźców na stanowiskach pomocniczych i obsługi, natomiast nie ma możliwości zatrudniania ich na stanowiskach urzędniczych. Jedną z barier uniemożliwiających takie zatrudnianie jest konieczność zdania egzaminu językowego. – Wydaje mi się, że powinniśmy być w tym zakresie bardziej otwarci, zwłaszcza że bardzo często uchodźcy, których chcemy zatrudnić to wysokiej klasy fachowcy – mówił prezydent Sopotu.

W odpowiedzi dyrektor Grzegorz Ziomek zadeklarował, że MSWiA przyjrzy się problemowi. – Być może prostszym rozwiązaniem, bo nie wymagającym zmian prawa, będzie przyjrzenie się samym egzaminom z języka polskiego – podkreślał.

Komputery dla czwartoklasistów

Z informacją o realizacji programu umożliwiającego wyposażenie uczniów klas czwartych w laptopy zapoznał się Zespół ds. edukacji, kultury i sportu KWRiST.

- Obecnie trwa analiza ofert złożonych w ramach postępowania, weryfikacja czy firmy spełniają warunki przewidziane w specyfikacji przetargowej. Wybrane firmy będą mogły podpisać umowy ramowe. Kolejnym etapem będzie zaproszenie firm, które podpisały umowy ramowe do składania ofert wykonawczych. Dopiero w tym momencie zostaną wyłonieni wykonawcy przetargu. Udzielenie zamówień wykonawczych planowane jest na lipiec 2023 r., kiedy będą znane wyniki przetargu i ostateczni wykonawcy. Dostawa laptopów do szkół planowana jest na 3 – 4 kwartał 2023 r. – informował Tomasz Kulasa, zastępca dyrektora Centrum Transformacji Cyfrowej MEiN. - Na dziś jest szansa, że te laptopy będą na wrzesień, przynajmniej część. To będzie zależało od udzielenia tych zamówień wykonawczych. Podejrzewam, że podmioty, które startują w przetargu już się przygotowują do tego, aby te komputery dostarczać – dodawał.