Oświata w największych miastach Polski. Raport UMP o wybranych aspektach i wyzwaniach dla edukacji

Zadając sobie pytanie, kto w edukacji jest najważniejszy – odpowiedź jest zawsze ta sama: uczeń. Jednak, by na końcu swojej szkolnej drogi uczeń mógł wyjść wyposażony w odpowiednie kompetencje i narzędzia jedną z kluczowych ról odgrywają nauczyciele. Do tego wszystkiego potrzebna jest przemyślana polityka edukacyjna, w której niemałą rolę odgrywają samorządy. Jednak jak mają to robić, gdy okazuje się, że – według danych z raportu o stanie oświaty przygotowanego przez UMP – w latach 2013–2021 miasta UMP zwiększyły średniomiesięczne wydatki bieżące na ucznia przeciętnie o +44 proc., przy czym subwencja oświatowa pokrywa je w coraz mniejszym stopniu? Według przedstawionych danych wydatki bieżące wzrosły o +88 proc. a subwencja oświatowa o +68 proc. Z czego to wynika? Między innymi z tego, że uczniów przybywa – pomiędzy rokiem szkolnym 2019/20 a 2021/22 jest ich o +10 proc. więcej w samych miastach Unii Metropolii Polskich. W roku szkolnym 2021/22 wmiastach należących do Unii Metropolii Polskich uczyło się 1,2 mln dzieci i młodzieży, czyli 19 proc. wszystkich uczniów w kraju.A nauczycieli niestety ubywa.

Problemy kadrowe wśród nauczycieli

- Są dwa główne powody zniechęcające do zawodu nauczyciela. Pierwszy to niskie płace, które – szczególnie w dużym mieście - nie wystarczają na założenie i utrzymanie rodziny. – tłumaczy prof. IFIS PAN Michał Federowicz - Drugi powód to coraz trudniejsze relacje z rodzicami. Pośrednio wynika on z obniżającego się prestiżu zawodu nauczyciela. Część rodziców przyjmuje postawy roszczeniowe wobec szkoły czy przedszkola. To prosta recepta na kryzys.

Na miesiąc przed rozpoczęciem roku szkolnego 2022/23 w bankach ofert pracy dla nauczycieli, prowadzonych przez wojewódzkie kuratoria oświaty, odnotowano 5,7 tys. ogłoszeń o pracę dla nauczycieli w 12 miastach UMP. W tym samym czasie w skali całego kraju zarejestrowano 17 tys. ogłoszeń – oznacza to, że 33 proc. ogłoszeń w skali kraju pochodziło od dyrektorów szkół i placówek oświatowych z największych polskich miast. Najczęściej poszukiwani byli wychowawcy przedszkolni, pedagogowie specjalni, nauczyciele języka angielskiego, matematyki oraz języka polskiego. Zanotowano też duże zapotrzebowanie na nauczycieli przedmiotów zawodowych. Według ekspertów, brakujące etaty często są rozdzielane pomiędzy pracujących już w pełnym wymiarze nauczycieli, którzy realizują te zadania w godzinach ponadwymiarowych i w ramach doraźnych zastępstw.

"Zadając sobie pytanie, kto w edukacji jest najważniejszy – odpowiedź jest zawsze ta sama: uczeń."

Starzenie się nauczycieli i niechęć młodych do pracy w zawodzie

Pomiędzy rokiem szkolnym 2019/20 a 2021/22 wzrosła liczba pracujących nauczycieli w wieku 55 lat i więcej, zarówno w Polsce (+13 proc.), jak i w miastach zrzeszonych w UMP (+9 proc.). Równocześnie spadła liczba młodych nauczycieli, poniżej 35 lat (-13 proc. w Polsce i -7 proc. w miastach UMP).

Braki nauczycieli chętnych do pracy wielu dyrektorów szkół i placówek oświatowych uzupełnia poprzez zatrudnianie lub kontynuowanie zatrudnienia nauczycieli w wieku emerytalnym. W miastach UMP na koniec roku szkolnego 2021/22 pracowało 10 tys. nauczycieli w wieku emerytalnym, czyli 7 proc. wszystkich zatrudnionych nauczycieli.

Wzrost liczby uczniów ukraińskich w miastach UMP

24 lutego 2022 r. Rosja zaatakowała Ukrainę. Naszych sąsiadów. W efekcie czego pomiędzy rokiem szkolnym 2019/20 a 2021/22 niemal pięciokrotnie zwiększyła się liczba dzieci i młodzieży pochodzenia ukraińskiego w szkołach i przedszkolach w miastach UMP (wzrost z 17 tys. do 84 tys. uczniów, czyli  o  +67 tys.). W czerwcu 2022 r. w miastach zrzeszonych w UMP Ukraińcy byli największą grupą wśród uczniów cudzoziemskich (83 proc.).

Eksperci wskazują na mnogość wyzwań stojących obecnie przed samorządami w związku z obowiązkiem zapewnienia edukacji swoim mieszkańcom. W raporcie UMP, z jednej strony analizie poddano podstawowe dane o systemie oświaty, a z drugiej kluczowe wyzwania.

RAPORT I ZAŁĄCZNIK (UTWÓR) PODLEGAJĄ NINIEJSZEJ LICENCJI PUBLICZNEJ CREATIVE COMMONS - UZNANIE AUTORSTWA 3.0 POLSKA (CC BY 3.0 PL). UTWÓR PODLEGA OCHRONIE PRAWA AUTORSKIEGO LUB INNYCH STOSOWNYCH PRZEPISÓW PRAWA. KORZYSTANIE Z UTWORU W SPOSÓB INNY NIŻ DOZWOLONY NA PODSTAWIE NINIEJSZEJ LICENCJI LUB PRZEPISÓW PRAWA JEST ZABRONIONE.  WYKONANIE JAKIEGOKOLWIEK UPRAWNIENIA DO UTWORU OKREŚLONEGO W NINIEJSZEJ LICENCJI OZNACZA PRZYJĘCIE I ZGODĘ NA ZWIĄZANIE POSTANOWIENIAMI NINIEJSZEJ LICENCJI.

https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/