Aktualności

Pilne rekomendacje w sprawie przywrócenia samorządowi terytorialnemu równowagi i samodzielności

27 maja 2023

Od 2016 do 2023 roku samorząd terytorialny doświadczył ograniczenia autonomii i zwiększonej ingerencji rządu. Dochody własne JST spadły, a zależność od dotacji wzrosła, co doprowadziło do deficytu finansowego. W edukacji luka finansowa się pogłębiła, a zadłużenie JST wzrosło. Skąd takie wnioski? Podczas obchodów Dnia Samorządu Terytorialnego 27 maja w Senacie RP przedstawiono analizę oraz rozwiązania legislacyjne wypracowane przez środowisko samorządowe. Organizatorami spotkania były: Senat RP, Związek Miast Polskich i Unia Metropolii Polskich, przy współpracy innych organizacji samorządowych.

Głównym celem spotkania w Senacie było - po pierwsze - zaprezentowanie informacji o stanie samorządu terytorialnego w Polsce. Pokażemy, jak zmiany sytuacji prawnej JST w latach 2016–2023, wprowadzane z nieukrywanym zamiarem recentralizacji państwa i osłabienia jego struktur lokalnych i regionalnych, zachodziły zarówno w regulacjach systemowych (finanse, edukacja), jak i doraźnie, w wielu ustawach szczegółowych.

Po drugie – organizacje samorządowe i pozarządowe przedstawiają konieczne kierunkowe zmiany wypracowane przez różne środowiska (w tym stronę samorządową Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego). Mają one odwrócić negatywne zmiany oraz zredukować niebezpieczne tendencje ograniczenia samodzielności społeczności lokalnych, zmniejszania ich zasobów finansowych. Trzeba również odwrócić obecne ubezwłasnowolnienie samorządów w organizacji i finansowaniu gospodarki komunalnej oraz lokalnych i regionalnych usług publicznych, a także w polityce rozwoju. Wiele z proponowanych postulatów ma kształt gotowych projektów ustaw.

Diagnoza i recepta na problemy samorządu terytorialnego

Głównym zdiagnozowanym problemem w analizie jest luka finansowa w edukacji, która osiągnęła 37 mld zł, a zadłużenie JST wzrosło do 91 mld zł. Deficyt bilansowy wyniósł prawie -9 mld zł. Dochody własne JST były ograniczone, a dotacje były przyznawane arbitralnie.

Samorządowcy proponują pilne działania, takie jak:

Zwiększenie udziałów JST w podatkach dochodowych, w tym dochodach z podatku PIT zryczałtowanego.
Przywrócenie subwencji rozwojowej w 2023 roku, aby wyrównać ubytki w wpływach z PIT.

Natomiast długoterminowe zmiany systemowe mogłyby przedstawiać się następująco:

Zwiększenie autonomii finansowej JST poprzez promowanie lokalnej przedsiębiorczości i inwestycji.
Ustalenie obiektywnych kryteriów przyznawania dotacji celowych, uwzględniających realne potrzeby JST.

Wzmacnianie roli samorządu terytorialnego według analizy to:

Zapewnienie większej autonomii JST w podejmowaniu lokalnych decyzji.
Wspieranie współpracy między JST poprzez platformy wymiany doświadczeń i projektów.

Reforma edukacji miałaby natomiast polegać na m.in.:

Inwestowaniu w infrastrukturę edukacyjną i nowoczesne technologie.
Poprawie wynagrodzeń nauczycieli dla zapewnienia wysokiej jakości edukacji.

Pstryczek dla rządu

Przypominamy również o dwóch kolejnych nowych odcinkach „Pstryczek od rządu, czyli nasz drogi prąd” oraz „Pstryczek od rządu i po kasie” - wspólnej kampanii informacyjnej ZMP i UMP na temat problemów miast i ich mieszkańców.

Kontakt: Joanna Proniewicz, rzecznik prasowa ZMP, 601 312 741, [email protected] Wiśniewska, koordynatorka promocji i komunikacji UMP, 609 442 400, [email protected]