Projekt ustawy cmentarnej otarł się o ocenę niedostateczną

18 sierpnia 2022 r. Zespół ds. administracji publicznej i bezpieczeństwa obywateli omawiał projekt ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych wraz z przepisami wprowadzającymi, które są zawarte w odrębnej ustawie. W trakcie dyskusji strona samorządowa zwróciła uwagę na trzy rozwiązania projektu, które budzą jej zastrzeżenia. Jedno jest na tyle istotne, że brak korekty ze strony rządu oznaczać będzie, że oba projekty zostaną przez KWRiST zaopiniowane negatywnie.

Nieistotne obciążenie warte 50 mln zł rocznie

Projekt przewiduje m.in. nowe uregulowanie postępowania w sprawie stwierdzania zgonu. Zajmować się tym mają trzy grupy podmiotów: koronerzy, którzy będą właściwi we wszystkich przypadkach w których przyczyna śmierci budzi poważne wątpliwości; lekarze POZ (w godzinach pracy) oraz lekarze Nocnej i Świątecznej Opieki Zdrowotnej (NŚOZ). NŚOZ będzie stwierdzać zgony w dni ustawowo wolne od pracy, niedziele i święta oraz dni powszednie w godzinach 18:00 – 08:00. Jak wyliczają eksperci lekarze NŚOZ będą odpowiedzialni za stwierdzenie zgonu w 140 tys. – 160 tys. przypadkach rocznie, co z kolei daje średnią jednego zgonu rocznie na powiat.

W ocenie strony rządowej nie jest to zadanie, które w sposób istotny obciąży pracą lekarzy NŚOZ oraz nie będzie specjalnym obciążeniem organizacyjnym dla pomiotów, które NŚOZ prowadzą. Są to w zdecydowanej większości szpitale I i II stopnia, a więc prowadzone przez samorządy (miejskie i powiatowe).

Inaczej całą sprawę ocenia strona samorządowa. Jej przedstawiciele podkreślają, że realizacja tego zadania będzie generować po stronie podmiotów organizujących NŚOZ dodatkowe koszty wynikające m.in. z konieczności zorganizowania transportu lekarza do miejsca w którym nastąpił zgon (średnio będzie to około 30 km – 40 km w jedną stronę). Samorządowcy podkreślali, że takiemu lekarzowi trzeba będzie zapewnić środek transportu, pokryć koszty paliwa, a często też przydzielić kierowcę. Lekarzami NŚOZ są bowiem bardzo często kobiety i trudno wymagać, aby samotnie podróżowały np. w nocy i do nieznanych lokalizacji. Strona samorządowa szybko policzyła, że koszt takiego jednorazowego stwierdzenia zgonu może wynosić około 300 zł, co nie jest szacunkiem przesadzonym ani wygórowanym. W konsekwencji roczny łączny koszt realizacji tego zadania (dla wszystkich organizatorów NŚOZ) będzie wynosił nawet 50 mln zł rocznie (przy 140 tys. zgonów 42 mln zł rocznie przy 160 tys. zgonów 48 mln zł rocznie).

Jak podkreślali przedstawiciele strony samorządowej nie sa to pieniądze nad którymi można przejść do porządku dziennego biorąc pod uwagę sytuację finansową służby zdrowia. Zwrócili uwagę, że w związku z niedoszacowaniem środków na obowiązujące z mocy ustawy od 1 lipca 2022 r. podwyżki dla pracowników służby zdrowia szpitale będą ciąć wydatki na leczenie albo się zadłużać. Wskazywali również, że pogarszająca się sytuacja finansowa JST (n.in. spowodowana zmianami w PIT) powoduje budżety JST również nie będą w stanie tego zadania sfinansować.

Przedstawiciele strony samorządowej zwrócili także uwagę, że w ocenie skutków regulacji dołączonym do projektu ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych o kosztach realizacji tego zadania przez NŚOZ nie ma ani słowa.

Biorąc to wszystko pod uwagę strona samorządowa wskazała, że bez zagwarantowania środków na finansowanie zadania pt. „stwierdzanie zgonu” przez NŚOZ jedyną oceną jaką projekt nowej ustawy cmentarnej (wraz z przepisami wprowadzającymi) może otrzymać jest negatywna.

W odpowiedzi na te uwagi przedstawiciele strony rządowej wyjaśnili, że celem projektu nie było przekazanie organizatorom NŚOZ nowego zadania bez finansowania i zapowiedzieli, że wprowadzą stosowną korektę przepisów. Biorąc pod uwagę tą deklarację Zespół ds. administracji publicznej odstąpił od opiniowania projektu postanawiając, że opinie wyda KWRiST na posiedzeniu plenarnym 31 sierpnia br.

Problematyczna lokalizacja domów pogrzebowych

Przedstawiciele strony samorządowej zwrócili także uwagę na przepisy regulujące zasady lokalizowania domów pogrzebowych (rozumianych jako miejsca przechowywania zwłok, a nie tylko sprzedaży usług pogrzebowych). Projekt przewiduje, że będą one mogły być lokalizowane tylko na terenach dla których gmina uchwaliła miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego i pod warunkiem, że dany teren jest przeznaczony pod działalność usługową. Jak wskazywał przedstawiciel strony rządowej prowadzenie domu pogrzebowego jest działalnością społecznie wrażliwą i dlatego lokalna społeczna i władze gminy powinny mieć wpływ na to, gdzie taka działalność może być prowadzona.

W ocenie przedstawicieli strony samorządowej obowiązujące obecnie przepisy gwarantują społeczności lokalnej możliwość decydowania o lokalizowaniu takich zakładów jak dom pogrzebowy. Mieszkańcy mają bowiem możliwość udziału w konsultacjach zarówno studium uwarunkowań i kierunków zabudowy oraz planu miejscowego i mogą w ich trakcie wypowiedzieć się, czy domy pogrzebowe powinny działać wyłącznie na terenach przeznaczonych pod usługi, czy również takich dla których przewidziano funkcję mieszaną: mieszkalno – usługową. W konsekwencji projektowanej zmiany nie należy traktować jako przyznania gminom większych uprawnień w zakresie planowania przestrzennego, a jako ograniczenie władztwa planistycznego gmin.

W odpowiedzi na te uwagi przedstawiciel strony rządowej stwierdził, że intencją projektodawcy jest aby takie społecznie wrażliwe usługi mogły być lokalizowane wyłącznie na terenach wskazanych w planie miejscowym jako usługowe.

Gdzie lekarz POZ stwierdzi zgon

Trzecia uwaga zgłoszona na piątkowym posiedzeniu Zespołu ds. administracji publicznej dotyczyła przepisów regulujących stwierdzanie zgonu przez lekarzy Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ). Strona samorządowa podniosła, że z treści projektu wynika, że lekarze POZ będą zobligowani do stwierdzenia zgonu jeżeli ten nastąpi w ich gabinecie czy na terenie przychodni; natomiast będą mogli (zgodnie z prawem) odmówić wyjazdu do stwierdzenia zgonu, który nastąpił poza gabinetem lekarskim (przychodnią). Strona samorządowa wyraziła obawę, że lekarze POZ będą z tych przepisów korzystać, a w konsekwencji NŚOZ zostanie obciążona dodatkowymi obowiązkami.

W odpowiedzi na te uwagi strona rządowa zadeklarowała, że jeszcze raz przeanalizuje treść tych przepisów pod kontem precyzyjnego wskazania gdzie i w jakim czasie lekarze POZ będą mieli obowiązek stwierdzania zgonu.