Raporty

Przyszłość naszych miast – co nas czeka do 2050 roku? Raport UMP

17 grudnia 2024

Polskie miasta stoją przed poważnymi wyzwaniami demograficznymi, które będą miały ogromny wpływ na codzienne życie mieszkańców. Z jednej strony czeka je spadek liczby mieszkańców – zwłaszcza dzieci i młodzieży oraz osób aktywnych zawodowo, z drugiej – przybierający na sile proces starzenia się populacji. Dla samorządów prognozowane zmiany oznaczają konieczność dostosowania usług miejskich do zmieniających się potrzeb mieszkańców. Jak poradzić sobie z malejącą liczbą dzieci, a jednocześnie przygotować się na rosnącą liczbę seniorów, którzy będą potrzebować opieki? Jak zatrzymać młodsze pokolenia, by nie musiały szukać lepszego życia za granicą oraz pobudzać lokalne gospodarki wobec kurczącej się grupy potencjalnych pracowników? To tylko niektóre z trudnych pytań, na które odpowiedzi musimy znaleźć już teraz.

Zanim te wyzwania staną się rzeczywistością, warto już dziś zastanowić się, jak wyglądać będą nasze miasta za kilka, kilkanaście lat i podejmować działania, które przygotują samorządy. Przyjrzyjmy się prognozom, które wskazują, co nas czeka, i jak możemy przygotować się na nadchodzące zmiany.

Polska się kurczy: o 4 miliony mniej mieszkańców do 2050 roku!

Do 2050 roku liczba ludności w Polsce zmniejszy się o 4 miliony osób - z 37,6 mln do 33,2 mln. Zmiany depopulacyjne nie będą przebiegać równomiernie w całym kraju a spadek liczby mieszkańców największych polskich miast, takich jak Warszawa, Gdańsk czy Wrocław oraz ich obszarów metropolitalnych przebiegnie dużo łagodniej niż w skali kraju. W 12 miastach Unii Metropolii Polskich (UMP) do 2050 r. liczba ludności zmniejszy się o 6%. W niektórych miastach, takich jak Kraków czy Rzeszów – liczba mieszkańców może nawet wzrosnąć. Dlaczego? To efekt rozwoju gospodarczego i atrakcyjności miasta dla młodszych mieszkańców. Stosunkowo najkorzystniejszą demograficznie sytuację szacuje się na obszarach metropolitalnych miast UMP, które w porównaniu do 2023 r. stracą jedynie 3% mieszkańców do 2050 roku.

Starzejące się społeczeństwo – jak zadbać o seniorów?

Jednocześnie w Polsce - podobnie jak w większości krajów europejskich - będzie postępował proces starzenia się populacji. Oznacza to wzrost liczby osób w wieku emerytalnym oraz ich udziału na tle społeczeństwa. Już teraz co czwarty mieszkaniec dużych polskich miast to senior. W 2050 roku co trzeci mieszkaniec będzie w wieku emerytalnym. W tej grupie najszybciej przybywać będzie seniorów po 80 roku życia – w miastach UMP do 2050 r. będzie ich o 35% więcej a w Polsce o 85% w porównaniu do 2023 r.

To ogromne wyzwanie zarówno na poziomie krajowym, jak i samorządowym. Jakie działania należy podjąć, by zapewnić odpowiednią opiekę zdrowotną, dostęp do usług i przestrzeń publiczną? Eksperci i przedstawiciele samorządów największych polskich miast wskazują na konieczność inwestowania w tym obszarze i dostosowania usług zdrowotnych do zróżnicowanych potrzeb seniorów, a także deinstytucjonalizację opieki społecznej. W przypadku „młodszych” emerytów, którzy są w relatywnie dobrej kondycji zdrowotnej kluczowe będzie zachęcanie ich do jak najdłuższego pozostawania na rynku pracy, zapewniania im oferty spędzania czasu wolnego czy kontaktów towarzyskich oraz profilaktyki zdrowotnej. Z kolei wobec starszych seniorów, z problemami zdrowotnymi, demencyjnymi, mierzącymi się z samotnością na sile przybierać będą usługi medyczne oraz opiekuńcze, które zapewnią tej grupie godne i spokojne życie.

Zmiany demograficzne, które są przed nami, spowodują obciążenie systemu usług. Będziemy mieli dużo większą grupę seniorów, którą trzeba się w pewien sposób zaopiekować, trzeba im dostarczyć odpowiednie usługi. W pierwszej kolejności to wyzwania związane ze służbą zdrowia i zapewnieniem dostępu do lekarzy specjalistów, a także deinstytucjonalizacją opieki społecznej. Paulina Nowicka-Karpińska (Pełnomocnik Prezydenta ds. strategii rozwoju miasta, Zastępca Dyrektora Biura Strategii i Analiz Urzędu m.st. Warszawy)

Mniej dzieci i młodzieży – co z edukacją?

Do 2050 r. liczba dzieci i młodzieży w Polsce zmniejszy się o 25%, a w miastach UMP o 13%. To oznacza mniejsze zapotrzebowanie na szkoły i przedszkola. Już teraz musimy myśleć o reorganizacji sieci placówek edukacyjnych i analizować sytuację na poziomie lokalnym, konkretnych dzielnic czy osiedli. Jednocześnie mniejsza liczba uczniów w klasach i dostosowanie oferty edukacyjnej do zmieniającego się rynku pracy może przyczynić się do poprawy jakości kształcenia. Warto zainwestować w edukację, by zapewnić dzieciom i młodzieży jak najlepsze warunki do rozwoju.

Migranci – szansa czy zagrożenie?

Polska i jej największe metropolie stają się coraz bardziej otwarte na imigrantów. Do 2050 roku liczba osób przyjeżdżających do naszego kraju może wzrosnąć kilkukrotnie, szczególnie w takich miastach, jak Wrocław czy Lublin. Napływ migrantów może zasilić lokalną gospodarkę i rynek pracy w sytuacji spadku liczby osób aktywnych zawodowo. Jednak imigracja to również wyzwanie. Trzeba zadbać o politykę migracyjną na poziomie krajowym oraz strategię integracyjną, aby nowi mieszkańcy czuli się u nas dobrze, a nasze miasta były dla nich przyjazną i integrującą przestrzenią.

Co nas czeka – czas na zmiany!

Te prognozy to sygnał ostrzegawczy – musimy działać już teraz, by nasze miasta pozostały atrakcyjne i funkcjonalne w przyszłości. Jak wskazują dane, miasta i ich obszary metropolitalne będą magnesem przyciągającym mieszkańców z odległych miejsc w kraju.
W najbliższej przyszłości musimy zmierzyć się z wyzwaniami związanymi ze starzeniem się społeczeństwa, zmniejszającą się liczbą dzieci i potencjalnych pracowników oraz rosnącą liczbą imigrantów. Działania podejmowane przez samorządy w tym obszarze dają szansę na stworzenie lepszego życia dla przyszłych pokoleń. Co prawda w obliczu obserwowanych w skali globalnej nieoczekiwanych wydarzeń, takich jak pandemia czy konflikty zbrojne, trudno przewidzieć, w jakim stopniu szacunki te urzeczywistnią się, ale z pewnością gruntowna analiza możliwych scenariuszy pozwoli przygotować się na nadchodzące zmiany.

Więcej szczegółów na temat wyników prognozy demograficznej oraz wyzwań, które czekają polskie miasta, znajduje się w załączonym raporcie Centrum Analiz i Badań Unii Metropolii Polskich: „Starzejące się miasta. Przemiany demograficzne prognozowane do 2050 r. a wyzwania największych polskich miast”.

Przewidywany kierunek zmian w każdej gminie w kraju można sprawdzić na platformie interaktywnej: Dashboard - Prognoza demograficzna - Metropolie.pl

Przyszłość miast – to my kształtujemy ją dziś!

PUBLIKACJA I ZAŁĄCZNIK (UTWÓR) PODLEGAJĄ NINIEJSZEJ LICENCJI PUBLICZNEJ CREATIVE COMMONS - UZNANIE AUTORSTWA 3.0 POLSKA (CC BY 3.0 PL). UTWÓR PODLEGA OCHRONIE PRAWA AUTORSKIEGO LUB INNYCH STOSOWNYCH PRZEPISÓW PRAWA. KORZYSTANIE Z UTWORU W SPOSÓB INNY NIŻ DOZWOLONY NA PODSTAWIE NINIEJSZEJ LICENCJI LUB PRZEPISÓW PRAWA JEST ZABRONIONE. WYKONANIE JAKIEGOKOLWIEK UPRAWNIENIA DO UTWORU OKREŚLONEGO W NINIEJSZEJ LICENCJI OZNACZA PRZYJĘCIE I ZGODĘ NA ZWIĄZANIE POSTANOWIENIAMI NINIEJSZEJ LICENCJI.

https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/