Ustawy ratujące finanse JST - pierwsze czytanie w Senacie

Posiedzenie Komisji Budżetu i Finansów Publicznych, Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej obejmą pierwsze czytanie projektów ustaw przygotowanych przez komisje senackie w odpowiedzi na propozycje pakietów ratunkowych złożonych przez samorządowców 21 lipca br. w Senacie (tzw. Sanacja Finansów Publicznych Państwa Polskiego), czyli:

1. Pierwsze czytanie projektu ustawy o wysokości części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego na rok 2022 (druk senacki nr 787).
2. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw oraz ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (druk senacki nr 788).

Celem pierwszego z projektów ustaw (druk senacki 787) jest zwiększenie środków finansowych przeznaczonych w jednostkach samorządu terytorialnego (JST) na realizowanie zadań oświatowych w roku 2022 r. Dla osiągnięcia tego celu konieczne jest zwiększenie wysokości części oświatowej subwencji ogólnej o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w I półroczu 2022 r., który jest ogłoszony przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w I półroczu 2022 r. w stosunku do I półrocza 2021 r. wyniósł 111,8 (wzrost cen o 11,8%) i będzie stanowił podstawę do zwiększenia kwoty części oświatowej subwencji ogólnej w roku 2022. 

Jak podano w uzasadnieniu tej regulacji subwencja oświatowa w coraz mniejszym stopniu pokrywa potrzeby wydatkowe w dziedzinie oświaty - wzrost tej części subwencji był znacznie niższy niż wzrost wydatków na zadania oświatowe. Niewspółmierność ta dotyczy szczególnie lat 2016-2021. W 2015 r. łączna kwota subwencji (wraz z dotacjami na zadania bieżące) była niższa od wydatków bieżących na zadania nią objęte o 10,6 mld zł, a więc pozwalała na sfinansowanie 79,6% wydatków. W 2021 r. subwencja była niższa od wydatków bieżących już o 19,7 mld zł, a więc pozwalała na sfinansowanie tylko 72,9% wydatków bieżących. Zdaniem autorów projektu, docelowo konieczne jest wprowadzenie systemowych rozwiązań które wpłyną na urealnienie kwot przekazywanych na realizację zadań oświatowych. Niniejsza ustawa epizodyczna ma jedynie wesprzeć finansowo samorządy w realizacji zadań oświatowych w roku 2022 r.

Drugi z projektów (druk senacki 788) ustaw przewiduje zmianę sposobu podziału kwoty stanowiącej zwiększenie kwoty podstawowej części rozwojowej subwencji ogólnej, przyznanej poszczególnym JST w sytuacji nieuzyskania przez nie łącznej kwoty udziału w PIT i CIT na poziomie
odpowiadającym referencyjnej łącznej kwocie dochodów z tych podatków. Zdaniem autorów projektu, przysługujące gminom zwiększenie kwoty podstawowej części rozwojowej subwencji ogólnej, powinno być dzielone między gminy proporcjonalnie do planowanych na rok budżetowy dochodów gmin z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych. Analogiczne rozwiązanie powinno dotyczyć powiatów i województw. Przewiduje się także, że miastom na prawach powiatu będzie przysługiwać kwota zwiększenia kwoty podstawowej części rozwojowej subwencji ogólnej, wyliczona tak jak dla gmin i powiatów – z każdej części ustalonej odpowiednio dla gmin i powiatów.

Brak rozwiązań to kryzys

Samorządowcy cały czas podkreślają, że odrzucenie proponowanych rozwiązań sprawi, że długofalowe skutki kryzysu odczuwalne będą nie tylko dla mieszkańców, ale również i dla instytucji, które w założeniu mają mieszkańcom służyć. W obliczu systematycznego ograniczania dochodów samorządów na realizowanie usług podstawowych dla mieszkańców po prostu nie będzie pieniędzy.

Nawiązując do tych projektów niezbędne będzie również zareagowanie na ostatnią propozycję rządowego projektu nowelizacji ustawy o dochodach JST, ponieważ po wejściu w życie rządowej noweli ustawy o dochodach JST, ustawa senacka nie będzie w pełni działała zgodnie z intencjami projektodawców.

Finanse po zmianach podatkowych

31 lipca br. złożono w Senacie raport „O stanie finansów miast po wprowadzeniu zmian podatkowych w Polsce” autorstwa J. Adamka, prof. dr hab. Beaty Zofii Filipiak, prof. UEK dr hab. Stanisława Mazura, prof. dr hab. Leszka Patrzałka, prof. dr hab. Krzysztofa Surówki.

Co zawiera raport i na jakie kluczowe problemy zwraca uwagę?

• Podnosi problem oceny samodzielności finansowej jednostek samorządu terytorialnego (JST) w szczególności dużych miast i oceny jej z punktu widzenia „respektowania zasady adekwatności środków do zadań”
• Wskazuje błędne decyzje rządu w stosunku do jednostek samorządu terytorialnego
  od roku 2019, które podważyły system finansów samorządowych.
• Skutki zmian wprowadzonego nowego systemu podatkowego Polski Ład akcentowane
  są przede wszystkim jako korzyści dla podatników, ale już nie konfrontowano
  ich z dostępnością, cenami i jakością usług publicznych świadczonych na rzecz tych samych podatników na poziomie JST.
• Pozytywnie opiniuje postulaty pilnych zmian w finansach publicznych w przygotowanym przez Unię Metropolii Polskich i Związek Miast Polskich Programie Sanacji Finansów Publicznych, który został złożony na ręce senatorów w dniu 21.07 br.

Przed posiedzeniem senackich komisji 5 września o g. 10:30 odbędzie w tej sprawie konferencja prasowa w Senacie (na I piętrze) z udziałem:

• Zygmunta Frankiewicza, senatora RP, prezesa Związku Miast Polskich, przewodniczącego senackiej Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej
• Krzysztofa Kwiatkowskiego – senatora RP, przewodniczącego senackiej Komisji Ustawodawczej
• Krzysztofa Żuka - prezydenta Lublina, członka Zarządu Unii Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza, wiceprezesa Związku Miast Polskich, współprzewodniczącego Zespołu ds. Systemu Finansów Publicznych Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego
• prof. dr hab. Stanisława Mazura z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie

Konferencja będzie transmitowana na kanałach Senatu w mediach społecznościowych oraz na Facebooku Unii Metropolii Polskich.

Kontakt dla dziennikarzy: Rafał Szczepkowski - +48 607 283 482; Julia Wiśniewska - +48 609 442 400