Z czerwcowego posiedzenia KWRiST

Szóste w tym roku posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego odbyło się 26 czerwca, stacjonarnie, Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie. Posiedzenie prowadził współprzewodniczący Krzysztof Żuk, prezydent Lublina i członek Zarządu Unii Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza. Natomiast ze strony rządowej posiedzeniu współprzewodniczyli (w zastępstwie nieobecnego wiceministra spraw wewnętrznych i administracji Tomasza Szczepańskiego) wiceminister rozwoju i technologii Waldemar Sługocki.

Spadający indeks samorządności

Posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego rozpoczęło się od wysłuchania informacji przedstawionej przez Fundację im. Stefana Batorego na temat „Indeksu Samorządności”. Jak poinformowali przedstawiciele Fundacji: Krzysztof Izdebski oraz dr. hab. Magdalena Lackowska. Podsumowanie kondycji samorządności w dekadzie 2014–2023 stanowi jednocześnie bilans dwóch kadencji rządów PiS. Monitoring sięga 2014 roku, czyli ostatniego pełnego roku kalendarzowego przed przejęciem przez PiS władzy, a kończy się dwa miesiące po październikowych wyborach 2023 roku. 

- W ciągu 10 lat wskaźnik autonomii lokalnej spadł z 73,6 pkt. (na 100 możliwych) do 47,8 pkt. Największe zmiany zanotowaliśmy w latach 2014–2021. Najpoważniejsze zmiany zaszły w sferze politycznej siły samorządu. Największy wpływ miało tu systemowe lekceważenie Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego w procesie legislacyjnym. Aż 63% ustaw w 2023 roku uchwalono z pominięciem głosu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Najczęściej głos KWRiST był pomijany przez zastosowanie formuły projektów poselskich (nie wymagają konsultacji z KWRiST). Ten mechanizm zastosowano w blisko połowie przypadków - mówiła dr hab. Magdalena Lackowska.

Na problem pomijania Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego w procesie legislacyjnym zwrócili uwagę w dyskusji przeprowadzonej po wysłuchaniu informacji, przedstawiciele strony samorządowej. Marek Wójcik, sekretarz strony samorządowej KWRiST przypomniał chociażby projekt ustawy o ochronie sygnalistów, który do prac parlamentarnych został skierowany - już przez obecny rząd - z pominięciem KWRiST (projekt został przedstawiony na KWRiST jedynie informacyjnie), czy opracowany przez obecne Ministerstwo Cyfryzacji projekt ustawy o komunikacji elektronicznej.

- Projekt ten jak najbardziej dotyczy samorządu terytorialnego, a nigdy nie trafił do Komisji Wspólnej - mówił sekretarz Marek Wójcik dodając, że chciałby, aby jak najmniej projektów tego rządu trafiło do niechlubnej tabeli zawierającej projekty, które na KWRiST nie były przez rząd kierowane, albo takich, które kierowane były przez rząd do prac parlamentarnych jako poselskie czy senatorskie.

Z kolei Tomasz Fijołek, dyrektor ds. legislacyjnych Unii Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza zwrócił uwagę w dyskusji na procedowany obecnie w Senacie projekt nowelizacji Kodeksu wyborczego, który wprowadza powszechne głosowanie korespondencyjne.

- To jest akurat projekt poselski, ale tak się akurat zdarzyło, że organizacje samorządowe nie zostały poinformowane o nim, a zawiera on niewątpliwie przepisy istotne dla samorządu terytorialnego, a w których dostrzegamy szereg potencjalnych ryzyk, zwłaszcza dla miast i gmin - mówił dyrektor Tomasz Fiolek dodając, że stosowne uwagi zostały przekazane przez Unię Metropolii Polskich do Senatu (obecnie projekt jest procedowany w Senacie); zaapelował też, aby w przyszłości takie ważne projekty - poselskie -  były jednak procedowane we współpracy z Komisją Wspólną i organizacjami samorządowymi. 

W tym kontekście przypominamy deklarację złożoną przez posła Michała Krawczyka, przewodniczącego sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej, który na drugim (lutowym) posiedzeniu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego zapewniał, że wszystkie projekty ustaw, które nie były opiniowane przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego (bo np. są projektami poselskimi) będą konsultowane z organizacjami samorządowymi.

Za pół roku Polska przejmie prezydencję w UE

Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego z zainteresowaniem wysłuchała informacji przedstawionej przez Magdalenę Sobkowiak-Czarnecką, wiceminister w pionie ds. Unii Europejskiej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów na temat stanu przygotowań do sprawowania przez Polskę w 2025 r. półrocznej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej.

- Drugi raz w naszej historii, po 14 latach znów obejmujemy prezydencję, w bardzo wyjątkowym momencie geopolitycznym i w bardzo wyjątkowym, jeżeli chodzi o kalendarz prac w Brukseli, bo dopiero podczas naszej prezydencji będzie nowa Komisja Europejska, będzie funkcjonował nowy Parlament Europejski i muszę Państwu przyznać, że naprawdę oczy całej Europy są skierowane na Polskę i na to, jak będziemy tą prezydencję prowadzić - mówiła wiceminister Magdalena Sobkowiak - Czarnecka.

Strona samorządowa została zaproszona do zaangażowania się, poprzez zgłaszanie swoich inicjatyw do patronatu nadchodzącej prezydencji. Zachęcono również do podejmowania działań, które wpiszą się w priorytety Polski na okres prezydencji w Unii Europejskiej.

- Główny priorytet i główny hasło, które będzie przyświecało naszej prezydencji, to są zagadnienia związane z bezpieczeństwem. Tutaj mamy takich sześć działów, czyli bezpieczeństwo militarne - nie trzeba tłumaczyć, dlaczego; bezpieczeństwo energetyczne; bezpieczeństwo żywnościowe; informacyjne; ekonomiczne i zdrowotne. To jest podstawowe sześć filarów naszych priorytetów - informowała wiceminister Magdalena Sobkowiak - Czarnecka.

W dyskusji na temat przedstawionej informacji glos zabrał współprzewodniczący Krzysztof Żuk, prezydent Lublina, który zadeklarował, że samorządy są gotowe do współpracy tak z rządem, jak i poszczególnymi Ministerstwami przy organizacji polskiej prezydencji w UE. Zwrócił także uwagę, że będzie to doskonały moment na zbudowanie i wzmocnienie zaufania obywateli do instytucji Państwa, instytucji Unii Europejskiej i samej Unii Europejskiej.

- To jest chyba jedno z ważniejszych działań jakie wspólnie możemy podejmować, patrząc na to co towarzyszyło w wyborach do Parlamentu Europejskiego, ale również i pewien zakres nieprawdziwych opinii, które w obiegu są i wśród młodych ludzi tworzą chaotyczną wiedze na ten temat. Jesteśmy tym zainteresowani, będziemy partnerami w takim zakresie, w jakim państwo będziecie tego oczekiwać, a swoją drogą pewne propozycje przedstawimy - mówił współprzewodniczący KWRiST ze strony samorządowej, prezydent Lublina Krzysztof Żuk.

Z kolei dyrektor Tomasz Fijołek dopytywał, czy wśród realizowanych w czasie polskiej prezydencji priorytetów znajdzie się miejsce na kontynuowanie - rozpoczętego w czasie prezydencji belgijskiej - tematu urbanizacji, miast i przyszłości obszarów miejskich. 

- Jesteśmy zainteresowani bardzo mocno kontynuacją tego zaproponowanego przez Belgów tematu dotyczącego agendy miejskiej, żeby w programie merytorycznym mogły wybrzmieć tematy związane z agendą miejską - mówił dyrektor Tomasz Fijołek.

- Budowanie priorytetów i budowanie merytorycznego programu prezydencji odbywa się na dwóch poziomach, czyli właśnie na tym poziomie ogólnym, centralnym, gdzie mamy te główne przesłania prezydencji i następnie każdy z resortów również przygotowuje swoje priorytety i zawartość merytoryczną wszystkich Rad, które będą się odbywały w trakcie prezydencji. Z tego co słyszę od resortów do tego właściwych sprawa dotycząca rozwoju miast też się pojawia na agendzie tych priorytetów sektorowych - odpowiadała wiceminister Magdalena Sobkowiak - Czarnecka.

Temat polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej ma być kontynuowany na najbliższym posiedzeniu Zespołu ds. międzynarodowych, Unii Europejskiej i Polityki Regionalnej KWRiST. Wniosek w tej sprawie złożyła - 27 czerwca br. - Unia Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza.

Limit liczby zastępców prezydenta miasta do likwidacji

Strona samorządowa Komisji Wspólnej złożyła wniosek dotyczący zniesienia limitu liczby zastępców wójtów, burmistrzów, prezydentów miast. Obecnie takie limity wynikają z przepisów ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.). Zgodnie z art. 26a ust. 2 u.s.g., zgodnie z którym Liczba zastępców wójta nie może być większa niż:

• jeden w gminach do 20 000 mieszkańców;
• dwóch w gminach do 100 000 mieszkańców;
• trzech w gminach do 200 000 mieszkańców;
• czterech w gminach powyżej 200 000 mieszkańców.

Wniosek strony samorządowej uzasadniał sekretarz strony samorządowej KWRiST, Marek Wójcik. 

- Zależy nam jako stronie samorządowej, aby zlikwidować zupełnie niepotrzebne ograniczenie liczby zastępów wójta, burmistrza, prezydenta. Dzisiaj ta liczba jest określona ustawowo i używa się terminu liczba mieszkańców. Co to jest liczba mieszkańców danej jednostki samorządu terytorialnego? To nie może się opierać np. na liczbie zameldowanych w danej jednostce samorządu terytorialnego. Chcielibyśmy być autonomiczni w tej kwestii, w związku z tym prosimy o to, aby podjąć rozmowy z nami na temat zmiany tego przepisu i przywrócenia pełnej autonomii w tej sprawie. Tym bardziej, że doskonale państwo sobie zdajecie sprawę, że my się potem i tak musimy tłumaczyć. Prezydent staje i mówi chciałbym mieć nie dwóch a trzech zastępców i to oczywiście nie będzie to przyjemna rozmowa, będzie dyskusja, będzie musiał to uzasadnić, potem społeczność lokalna to weryfikuje. Pozwalam sobie zająć głos w tej sprawie, prosząc Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, o to, abyśmy wzięli to na przysłowiową agendę, żeby wspólnie wypracować propozycje rozwiązań. Legislacyjnie wydaje się to proste, jest to kwestia zmiany, właściwie dwóch artykułów i nic więcej. Proszę potraktować prośbę jako pilną - mówił sekretarz Marek Wójcik.

Zacznijmy poważnie rozmawiać o wynagrodzeniach w samorządach

Przyczynkiem do wprowadzenia tego punktu do porządku obrad czerwcowego posiedzenia Komisji Wspólnej była długa dyskusja na Zespole ds. administracji publicznej i bezpieczeństwa obywateli, która wywiązała się w kontekście przedstawionego Zespołowi do zaopiniowania projektu rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (RD77) opracowanego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Zespół ds. APiBO, na posiedzeniu 24 czerwca br. odmówił jego zaopiniowania w przedłożonym kształcie i zawnioskował o rozpoczęcie pilnych spotkań i rozmów na temat wynagrodzeń pracowników samorządowych „od sprzątacza do prezydenta”. Sprawa miała zostać sfinalizowana na plenarnym posiedzeniu Komisji Wspólnej, tzn. resort pracy miał przedstawić harmonogram spotkań w tej sprawie. Jednak wbrew uzgodnieniom Zespołu ds. APiBO KWRiST obecna na posiedzeniu plenarnym KWRiST Katarzyna Nowakowska, wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej poinformowała, że projekt będzie procedowany w niezmienionym kształcie.

- To jest bardzo, bardzo niedobre podejście. Mamy gigantyczne problemy z pracownikami samorządowymi. Totalne spłaszczenie wynagrodzeń (różnica wynagrodzeń pomiędzy odległymi szczeblami stanowisk to zaledwie 200 - 300 zł). Mamy gigantyczny problem z wliczeniem stażowego w płacę minimalną, co powoduje, że zatrudniony specjalista bez stażu pracy zarabia o nawet 900 zł mniej na starcie od zatrudnianego w tym samym momencie pana czy pani sprzątającej z dwudziestoletnim stażem. Jesteśmy zaskakiwani zmianami w trakcie roku budżetowego. Jest kwestia dotycząca decydentów samorządowych, wynagrodzeń wójtów, burmistrzów, prezydentów miast. Chcielibyśmy, żeby administracja działała dobrze, żeby jakość pracy w administracji była dobra, a to - powiedzmy sobie szczerze - po prostu musi kosztować - mówił sekretarz Marek Wojcik przypominając, że ustalenia z posiedzenia Zespołu ds. administracji były zupełnie inne. - Usłyszeliśmy, że rozporządzenie zostanie „odchudzone” do dwóch kwestii: dotyczących stanowisk w straży miejskiej i geodezji i mieliśmy szybko rozpocząć rozmowy nad pozostałymi kwestiami tak, aby gruntownie zmienione przepisy dotyczące wynagradzania pracowników samorządowych mogły wejść w życie od 1 stycznia 2025 r., abyśmy mogli je uwzględnić przy konstruowaniu budżetów samorządowych na 2025 r.  - przypomniał sekretarz Marek Wójcik.

- Dziękuję za ten głos, usłyszałam go i przekażę reszcie kierownictwa resortu - odpowiedziała wiceminister Katarzyna Nowakowska.

Lista projektów uzgodnionych

Plenarne posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego pozytywnie zaopiniowała wszystkie przedłożone jej projekty ustaw i rozporządzeń. Ich listę prezentujemy poniżej:

• Projekt rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniającego rozporządzenie w sprawie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego (B830).
• Projekt rozporządzenia Ministra Środowiska zmieniającego rozporządzenie w sprawie wzoru nalepki dla pojazdów uprawnionych do wjazdu do strefy czystego transportu.
• Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zapewnienia stosowania przepisów unijnych poprawiających funkcjonowanie rynku wewnętrznego (Ministerstwo Rozwoju i Technologii).
• Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy (MZ 1660).
• Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie preparatów ze stabilnym jodem, w jakie wyposaża się osoby z ogółu ludności znajdujące się w strefie planowania wyprzedzających działań interwencyjnych (MZ 835). 
• Projekt rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zmieniającego rozporządzenie w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania.
• Projekt rozporządzenia Ministra Sportu i Turystyki zmieniającego rozporządzenie w sprawie przekazywania środków z Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej.
• Projekt rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zmieniającego rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania w publicznych szkołach i placówkach artystycznych.
• Projekt rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków publicznych szkół i placówek artystycznych.
• Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji zmieniającego rozporządzenie w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli.
• Projekt rozporządzenia Ministra Cyfryzacji w sprawie warunków technicznych zasilania energią elektryczną obiektów budowlanych telekomunikacji lub pomieszczeń telekomunikacyjnych.
• Projekt rozporządzenia Ministra Cyfryzacji zmieniającego rozporządzenie w sprawie udzielania pomocy publicznej i pomocy de minimis na cyfrową dostępność i ponowne wykorzystanie informacji w ramach programu Fundusze Europejskie na Rozwój Cyfrowy 2021‒2027.
• Projekt zmian do wytycznych szczegółowych w zakresie przyznawania, wypłaty i zwrotu pomocy finansowej w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 dla interwencji w sektorze owoców i warzyw (Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi).
• Projekt rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zmiany rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach podatkowych i w ewidencji w zakresie podatku od towarów i usług.
• Projekt ustawy o Radzie Fiskalnej (Ministerstwo Finansów).
• Projekt rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych.
• Projekt ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (UC24) (Ministerstwo Finansów).
• Projekt ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Ministerstwo Finansów).
• Projekt rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie zakresu informacji przedstawianych przez podmiot ubiegający się o pomoc de minimis (RC2) (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów).
• Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z udzielaniem pomocy de minimis (UD63) (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów).
• Projekt rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie egzaminów dla kierowców przewożących towary niebezpieczne.
• Projekt rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie zaliczenia dróg do kategorii dróg krajowych.
• Projekt rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie pozbawienia dróg kategorii dróg krajowych.

Ponadto komisja upoważniła właściwe Zespoły do wydania wiążącej opinii w sprawie:

• Projektu ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia (UC29) (Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej).
• Projektu ustawy o dostępie cudzoziemców do rynku pracy (UC46) (Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej).
• Projektu rozporządzenia MRPiPS w sprawie rodzinnych domów pomocy.
• Projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej).
• Projektu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie wysokości kwoty bazowej w 2025 r. (B832). 

Jednocześnie KWRiST nie wyraziła zgody na upoważnienie właściwego Zespołu do wiążącego zaopiniowania projektu ustawy o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (UC 44) (Ministerstwo Cyfryzacji).