Posiedzeniu, które odbyło się w formie online, w poniedziałek, 15 lipca br. współprzewodniczyli prezydent Częstochowy Krzysztof Matyjaszczyk oraz Tomasz Szymański, wiceminister spraw wewnętrznych i administracji. Unię Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza reprezentowała Dorota Bąbiak - Kowalska, dyrektor zarządzająca UMP.
Jak zdefiniować mieszkańca?
To pytanie pojawiło się w porządku obrad Zespołu na wniosek Związku Powiatów Polskich. - W przepisach obowiązującego prawa brak jest wskazówek, kto i w jaki sposób ustala liczbę mieszkańców. Brakuje także legalnej definicji „mieszkańca”, którym posługuje się szereg ustaw, m.in. samorządowe ustawy ustrojowe. - czytamy we wniosku ZPP.
Na problemy wynikające z braku definicji „mieszkańca” oraz z różnych metod ustalania liczby mieszkańców zwracała też uwagę Unia Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza w opublikowanym ponad rok temu raporcie „Czy wiemy, ile nas jest?” opracowanym we współpracy z Fundacją Stefana Batorego.
- Bardzo nasz to cieszy, że problem, na który zwróciliśmy rok temu uwagę w naszym raporcie staje na Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego i - mamy taką nadzieję - znajdzie swoje rozwiązanie. W naszym raporcie, który był wówczas szeroko dyskutowany, również z przedstawicielami Głównego Urzędu Statystycznego, zwracamy uwagę, że sposób liczenia mieszkańców ma kolosalny wpływ na wiele aspektów funkcjonowania naszego państwa, od wyborów poprzez kwestie związane z systemem ubezpieczeń społecznych, miejsca w szkołach, przedszkolach, czy opieką długoterminową - mówiła dyrektor Dorota Bąbiak - Kowalska.
Na znaczenie jakie dla samorządów ma właściwe zdefiniowanie „mieszkańca”, a także pewność metody ustalania liczby mieszkańców zwracali uwagę uczestniczący w dyskusji samorządowcy.
- Obecnie gminy pracują nad planami ogólnymi - zwracała uwagę Paulina Nowicka - Karpińska, pełnomocnik prezydenta m.st. Warszawy ds. strategii rozwoju miasta. - Tam posługujemy się statystyką publiczną m.in. w celu oszacowania na jaka zabudowę mieszkaniową możemy sobie pozwolić. W zależności od zastosowanej metody, w przypadku Warszawy różnica sięga nawet 100 tys. mieszkańców. Także liczba mieszkańców to jest ta bazowa dana wpływająca na kształt planów ogólnych gminy, w odniesieniu do terenów, możliwość realizacji zabudowy mieszkaniowej w obrębie gminy. Przekłada się również na konieczność zapewnienia odpowiedniej infrastruktury i tej społecznej i technicznej - dodawała.
Z kolei Marek Wójcik, sekretarz strony samorządowej zwrócił uwagę, że liczba mieszkańców będzie miała kluczowe znaczenie przy ustalaniu dochodów jednostek samorządu terytorialnego, zwłaszcza w świetle nowoprojektowanych przez Ministerstwo Finansów przepisów.
Z kolei obecna na posiedzeniu Zespołu Dominika Rogalińska, dyrektor Departamentu Innowacji Głównego Urzędu Statystycznego poinformowała, że prezes GUS powołał w Urzędzie Statystycznym w Poznaniu ośrodek metodologii badań ludnościowych. - My również zauważamy, że jest to bardzo ważny temat i jesteśmy zainteresowani tym, żeby podjąć wspólne prace z samorządami, aby wypracować definicje ludności - mówiła dyrektor Dominika Rogalińska.
Natomiast Grzegorz Ziomek, dyrektor Departamentu Administracji Publicznej, MSWiA zaproponował, aby do prac nad definicją mieszkańca, czy metoda ustalania liczby ludności wykorzystać także zasoby Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego, którego nowym szefem jest (od niedawna) prof. Paweł Swianiewicz.
Dyskusje w tym punkcie, w imieniu wnioskodawców podsumował Grzegorz Kubalski, zastępca dyrektora Związku Powiatów Polskich.
- Podnieśliśmy sprawę z punktu widzenia czysto praktycznego i pragmatycznego. Naszym oczekiwaniem jest to, że jeżeli w ustawie mamy odwołanie do liczby mieszkańców, to ustawa każdorazowo określi, co jest źródłem dla liczby mieszkańców, używanej w tej ustawie. Ewentualnie, że zostanie wprowadzona reguła ogólna, np. w samorządowych ustawach ustrojowych wskazująca, że jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, to jako liczbę mieszkańców przyjmuje się to czy to. Na ten moment największym problemem nie jest bowiem to, że według różnych wyliczeń mamy 500 mieszkańców więcej albo 200 mniej tylko to, że nie jest jasna metoda liczenia mieszkańców, którą w danym przypadku mamy zastosować. I to jest źródłem problemów zwłaszcza w sytuacjach, w których coś zależy od tego, czy dana JST pod względem liczby mieszkańców znajduje się powyżej, czy poniżej pewnego progu. Strona dotknięta negatywnym skutkiem rozstrzygnięcia może łatwo podnieść argument jego nielegalności wskazując, że metoda liczenia powinna być inna. - wskazywał dyrektor Grzegorz Kubalski dodając, że pierwszy krok polegający na zidentyfikowaniu katalogu przypadków, w których przepisy do liczby mieszkańców się odwołują został już właściwie zrobiony. - To już po części jest zrobione w bardzo dobrym raporcie Unii Metropolii Polskich, o którym już była mowa. I w tych przypadkach, w których nie jest sprecyzowane, co jest źródłem, po prostu dokonujemy odpowiedniej zmiany w przepisach, żeby to źródło było ustalone. A jeżeli np. za pięć lat, w wyniku zrealizowanego projektu badawczego dojdziemy do tego, w jaki inny sposób liczyć mieszkańców, to wtedy dokonamy gruntownej zmiany. Na razie, nim dojdzie do tego, spróbujmy zaradzić temu problemowi, który jest na bieżąco - wskazywał.
Nieodpłatna pomoc prawna i negatywna opinia kwoty bazowej na 2025 r.
Zespół ds. administracji publicznej i bezpieczeństwa obywateli negatywnie zaopiniował projekt rozporządzenia ministra sprawiedliwości w sprawie wysokości kwoty bazowej w 2025 r. (B832).
O opinię negatywną wnioskował Związek Powiatów Polskich i wniosek ten znalazł poparcie całej strony samorządowej KWRiST. Zdaniem ZPP, resort sprawiedliwości po raz kolejny proponuje rażąco niską wysokość kwoty bazowej, która zagraża możliwości wykonywania przez powiaty zadania zleconego z zakresu organizowania nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.
- Panie przewodniczący, ja chciałem też w pełni poprzeć wniosek Związku Powiatów Polskich. Nawet pójdę nieco dalej, uważam, że my mamy do czynienia ze schyłkiem poradnictwa prawnego w Polsce i trzeba sobie to powiedzieć uczciwie i otwarcie. Stawki, które są przeznaczone na to poradnictwo powodują, że jakość tego poradnictwa po prostu z oczywistych powodów musi spadać. - mówił Marek Wójcik, sekretarz strony samorządowej KWRiST.
Dyskusje w tym punkcie podsumował współprzewodniczący Krzysztof Matyjaszczyk, prezydent Częstochowy. - Zespół negatywnie opiniuje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie kwoty bazowej w 2025 roku w związku z niewystarczającą waloryzacją tej kwoty w stosunku do realnych potrzeb. Zespół oczekuje na zmiany systemowe, które usprawnią system bezpłatnych porad prawnych i finansowania tych bezpłatnych porad prawnych.
Jak wskazała obecna na posiedzeniu Zespołu przedstawicielka resortu sprawiedliwości prace nad zmianą systemu nieodpłatnych porad prawnych już się rozpoczęły. Nie jest natomiast jeszcze jasne, czy przybiorą one formę nowelizacji, czy też zupełnie nowej ustawy.
Ochrona ludności i obrona cywilna - bez opinii
Ponieważ nie wszystkie korporacje samorządowe zdołały dokładnie zapoznać się i ustosunkować do najnowszej wersji projektu ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej Zespół ds. administracji publicznej i bezpieczeństwa obywateli nie zajął stanowiska, wobec tego projektu. Strona samorządowa i rządowa uzgodniły, że strona samorządowa najpóźniej do wtorku przekaże swoje uwagi do projektu, a strona rządowa ustosunkuje się do nich jeszcze przed plenarnym posiedzeniem Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego zaplanowanym na 17 lipca br., podczas którego ma zostać wydana opinia na temat projektu.
W trakcie dyskusji przedstawiciele strony samorządowej zwracali m.in. uwagę, że nie wszystkie zmiany, które zostały uzgodnione podczas spotkania 9 lipca br. zostały do tekstu projektu wprowadzone i wskazywali na konieczność ich wprowadzenia.
- Jeżeli chodzi o uwagi zgłoszone przez Unię Metropolii Polskich i uzgodnione w trakcie spotkania 9 lipca br., to w przesłanej nam wersji projektu nie widzę zmian w art. 58 (dotyczącym elementów systemu powiadamiania i ostrzegania) oraz art. 135 (dotyczącym Funduszu oraz rezerw). Oczywiście jest też i szereg innych drobniejszych, ale na te dwie najważniejsze zwracam szczególną uwagę. Szczegółowo do projektu ustosunkujemy się pisemnie - zapowiadała dyrektor Dorota Bąbiak-Kowalska.
Będą zmiany w Komisji Heraldycznej
Ostatnim punktem posiedzenia Zespołu był projekt rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie Komisji Heraldycznej opracowany przez resort spraw wewnętrznych i administracji.
Jak wyjaśnił dyrektor Grzegorz Ziomek został on skierowany do Zespołu w ramach swego rodzaju prekonsultacji, aby zapoznać stronę samorządową KWRiST z projektowanymi przez MSWiA zmianami, które mają na celu usprawnienie pracy tej ważnej z punktu widzenia jednostek samorządu terytorialnego Komisji.