Z wrześniowego posiedzenia zespołu finansowego Komisji Wspólnej

Zespół ds. systemu finansów publicznych Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego zebrał się (po ponad dwumiesięcznej przerwie) 14 września 2023 r. Omówienie ośmiopunktowego porządku obrad – w tym dwóch spraw różnych wniesionych przez Unię Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza - zajęło prawie trzy godziny. Najważniejsze tematy dotyczyły – z oczywistych względów – projektów i spraw finansowych.

Ustawa okołobudżetowa z oceną negatywną

- W naszym przekonaniu nie można ograniczać dochodów jednostek samorządu terytorialnego, zwłaszcza tych dochodów, do którego wypracowania (jak np. w przypadku CIT) jednostki samorządu terytorialnego się przyczyniły. Dlatego proponujemy opinie negatywną – mówił Krzysztof Mączkowski, skarbnik Łodzi reprezentujący w Zespole finansowym KWRiST Unię Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza. I ta zaproponowana przez skarbnika Krzysztofa Mączkowskiego ocena utrzymała się do samego końca dyskusji nad projektem ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2024, czyli tzw. „okołobudżetowej”.

Strona samorządowa sformułowała szereg zastrzeżeń wobec tego projektu. Po pierwsze, w ocenie przedstawicieli JST, projekt ten przyczynia się do dalszego niszczenia systemu finansów samorządowych. I to systemu, który został przez obecny rząd zaprojektowany. Chodzi o część rozwojową subwencji ogólnej, która nie została już raz samorządom wypłacona w roku 2023 i ma nie być wypłacona ponownie w roku 2024.

- Po raz drugi z rzędu odstępujecie państwo od tego zaproponowanego przez siebie systemu rekompensat, co potwierdza, że strona samorządowa mając do niego szereg uwag, miała rację. To jest pierwsza rzecz. Druga rzecz: nie mogę zgodzić się z panem ministrem, który mówi, że te środki, które teraz dostaliśmy w 2023 roku są a conto 2024 roku. O ile w roku 2022 jasno Ministerstwo Finansów przekazywało, iż te środki w ostatnim kwartale uruchamiane 2022 roku są a conto 2023, o tyle w tym roku, kiedy rozmawialiśmy o tych dodatkowych środkach, mówiliśmy i państwo też to mówiliście, o stabilizacji tegorocznych budżetów (roku 2023).  Także ja się nie zgadzam, że powinniśmy to kalkulować jako środki dodatkowe, które mają wspomóc w budżecie 2024 roku – argumentował Skarbnik Krzysztof Mączkowski.

Kolejny zarzut, jaki strona samorządowa postawiła projektowi ustawy okołobudżetowej dotyczył jej art. 11, który wyłącza mechanizm wyrównania wysokości uzyskanego CIT dla części jednostek samorządu terytorialnego.

- Chciałbym uzyskać informacje: jeżeli ten mechanizm (art. 11) został utrzymany (wbrew naszym sugestiom i uwagą) to o jakiej kwocie nominalnie mówimy i kto będzie beneficjentem tej kwoty? Czy Skarb Państwa czy ktokolwiek inny? – dopytywał Grzegorz Kubalski, zastępca dyrektora Biura Związku Powiatów Polskich.

Ostatecznie strona samorządowa oceniła projekt negatywnie. Na ocenę tą wpływ miał również brak informacji na temat tego, jak resort finansów przewiduje wpływy z PIT i CIT nie tylko w 2024 r., ale i w latach kolejnych.

Trzeba poczekać aż konsultacje się zakończą

Sprawa prognozowanych wpływów z PIT i CIT była jednym z tematów „Spraw różnych” wniesionym do porządku obrad przez Unię Metropolii Polskich.

- Wystąpiliśmy do państwa z prośbą o informacje, jak będzie się kształtował PIT i CIT nie tylko w 2024 r. ale i latach następnych żeby można było racjonalnie przygotowywać Wieloletnie Prognozy Finansowe i projekt budżetu na 2024 rok i na dzień dzisiejszy tego nie dostaliśmy – wskazywał skarbnik Krzysztof Mączkowski. 

- Chodzi o prognozy ze strony ministra finansów, dochody z PIT, CIT, na lata 2024 – 2026 i dochodów poszczególnych JST z tytułu udziałów w PIT i CIT w roku 2024 wraz ze wskazaniem kwot wpłat do budżetu państwa z przeznaczeniem na część równoważącą – dopowiadał Marek Wójcik, sekretarz strony samorządowej KWRiST.

Z udzielonej przez Sebastiana Skuzę informacji wynikało, że na przekazanie tych danych samorządy będą musiały jeszcze chwilę poczekać.

- Jeszcze tylko chwila żeby ten budżet został skonsultowany ze stroną społeczną. Tam jest 30 dniowy termin. Jak to już będzie skonsultowane, to nie widzę przeszkód, aby takie dane stronie samorządowej przekazać.

- W naszym wystąpieniu chodziło przede wszystkim o przyspieszenie tej informacji chociażby w sposób szacunkowy. To nie jest to satysfakcjonujące. My chcieliśmy tą informację do 15 sierpnia. My już dzisiaj musimy pewne rzeczy planować i kontraktować, wpisywać do Wieloletnich Prognoz Finansowych ze względu chociażby na środki unijne – mówił skarbnik Krzysztof Mączkowski. - Biorąc pod uwagę to co się w ostatnim czasie dzieje, tą niepewność co do wysokości PIT, CIT, subwencji, wydaje się, że rok 2024 nie jest jedynym problemem. Na temat 2024, 2025, 2026 i 2027 roku nie dostaliśmy żadnej informacji. Żadnej odpowiedzi na nasze pismo.  Dlatego ta prośba, aby Ministerstwo Finansów te szacunki przedstawiło, czy to w odrębnych pismach, czy to w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa, abyśmy mogli sami realistycznie zaplanować sobie do końca tej perspektywy Wieloletnią Prognozę Finansową, bo inaczej jesteśmy w kropce – argumentował przedstawiciel Unii Metropolii Polskich.

Subwencja oświatowa rośnie, ale…

W trakcie posiedzenia wiceminister finansów, Sebastian Skuza przedstawił także informację na temat planowanej wysokości subwencji oświatowej na rok 2024. Informację strona samorządowa przyjęła pozytywnie zaznaczając, że są jednak pewne kwestie wymagające wyjaśnienia. 

Pierwsza kwestia to środki na tzw. wsparcie psychologiczne. W ocenie strony samorządowej wzrost tych środków rok do roku jest zbyt mały. 

- Sprawdziłem w ubiegłym roku było 520 mln zł, teraz mamy 533 mln zł, wzrost mamy o 2,5%. Ja wrócę z tą kwestią do Ministerstwa Edukacji i Nauki, będziemy z nimi rozmawiali, bo to jest zdecydowanie za mało – mówił sekretarz Marek Wójcik.

Druga sprawa, która zdaniem strony samorządowej wymaga bezwzględnego przedyskutowania to finansowanie edukacji przedszkolnej.

- Chciałbym zawnioskować o to, co pan sekretarz zgłaszał na ostatniej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu, żebyśmy spotkali się w ramach tego Zespołu do spraw monitorowania finansów oświaty i tam to bardziej szczegółowo rozebrali na czynniki pierwsze. Przyrost ilości dzieci w przedszkolach dotyczy przede wszystkim obszarów wiejskich i małych miasteczek, to tam w ostatnich latach praktycznie o 100% zwiększyła się ilość tych dzieci i Związek Gmin Wiejskich od lat wnioskuje o objęcie subwencją przedszkolną dzieci w wieku 3 – 5 lat. Rzeczywiście, to niepokojąca informacja, że ta dotacja ma być nominalnie mniejsza na dziecko w przedszkolu. To jest zatrważające – mówił Jacek Brygman, wójt Gminy Cekcyn, reprezentujący Związek Gmin Wiejskich RP.

A jak maja wyglądać kwoty zaplanowanej subwencji oświatowej w 2024 r.?

- Część oświatowa subwencji ogólnej została zaplanowana na rok 2024 w wysokości 76 miliardów 608 milionów i jest wyższa 18,6% czyli o ponad 12 miliardów od części oświatowej subwencji ogólnej określonych w ustawach budżetowej po zmianach na rok bieżący. W projekcie ustawy budżetowej przekazanym na Radę Dialogu Społecznego zaplanowano wzrost średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych etapach rozwoju zawodowego o 12,3% w stosunku do roku 2023. W kwocie części oświatowej subwencji ogólnej planowanej na rok 2024 przede wszystkim zostały uwzględnione skutki wzrost średnich wynagrodzeń nauczycieli właśnie o tą kwotę 12,3 – wymieniał minister Sebastian Skuza. 

Ponadto w planowanej na rok 2024 (subwencji oświatowej) zostały uwzględnione również skutki finansowe takie jak np.:

• skutki odpisu na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych około 700 milionów zł; 
• wzrost kwoty dotacji udzielanej z budżetu państwa w związku z szacowanym wzrostem kwoty finansowego standardu „A” oraz wzrostem subwencji naliczanej na uczniów w szkołach i placówkach, dla których jednostka samorządu terytorialnego nie jest organem prowadzącym około 2,2 miliarda zł; 
• zmiana liczbę etatów nauczycieli struktura awansu zawodowego - 222 miliony zł; 
• skutki planowanego wzrostu zatrudnienia z tytułu standaryzacji zatrudnienia psychologów i pedagogów czyli to jest ta zmiana, która jest kontynuowana od ubiegłego roku - 533 miliony zł;
• wzrost liczby dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego to była kwota dodatkowa 1 miliard 677 miliona zł;
• w planowanej na 2024 rok kwocie części oświatowej została także uwzględniona kwota zwrotu w tej części subwencji za okres 1 lipiec 2022 - 30 czerwiec 2023 i to jest kwota około 36 milionów zł; 
• w projekcie ustawy budżetowej na 2024 zaplanowano również w części 30 „rezerwa celowa na zwiększenie dostępności lekcji wychowania przedszkolnego” (dotacja) w kwocie 1 miliard 860 milionów złotych.