Likwidacja użytkowania wieczystego. Pozbawianie JST dochodów bez rekompensaty

Posiedzenie Zespołu ds. infrastruktury, urbanistyki i transportu KWRiST odbyło się 18 stycznia br. W trakcie posiedzenia Zespół omówił cztery projektów ustaw i rozporządzeń, a wśród nich: projekt rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii zmieniającego rozporządzenie w sprawie ewidencji gruntów i budynków; projekt rozporządzenia  Ministra Infrastruktury zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków produkcji i sposobu dystrybucji tablic rejestracyjnych i znaków legalizacyjnych; projekt rozporządzenia Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej w sprawie obszaru otoczenia Centralnego Portu Komunikacyjnego; projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw (UD257, Ministerstwo Rozwoju i Technologii). Ponadto Zespół przyjął Raport prezesa UOKiK o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2021 roku. Natomiast w sprawach różnych dyskutowano na temat wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zatrzymania prawa jazdy za kierowanie pojazdem z prędkością przekraczającą dopuszczalną o więcej niż 50 km/h w obszarze zabudowanym.

Kadencja pod hasłem pozbawiania JST dochodów własnych

Opracowany przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw (UD257) Zespół ds. infrastruktury zaopiniował negatywnie.

- Jako samorządowcy musimy pilnować i tak już mocno uszczuplonych w trakcie bieżącej kadencji Sejmu dochodów własnych budżetów gmin, powiatów i województw samorządowych – mówił Piotr Grzelak, wiceprezydent Gdańska i współprzewodniczący Zespołu ds. infrastruktury, urbanistyki. – Zwłaszcza, że ta bieżąca kadencja została poświęcona właśnie uszczuplaniu dochodów JST. Z tych właśnie powodów nie możemy się do tego projektu odnieść pozytywnie.   

Przypomnijmy, że projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami (UD257) opracowany przez resort rozwoju i technologii jest kolejnym etapem realizowanej przez rząd polityki eliminacji użytkowania wieczystego z polskiego porządku prawnego. Pierwszym etapem założonej reformy jest ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów (Dz. U. z 2020 r. poz. 2040). Ustawa ta spowodowała przekształcenie prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe, we własność, z mocy prawa z dniem 1 stycznia 2019 r. i wykluczyła co do zasady ustanawianie nowych praw użytkowania wieczystego na takie cele, jako wyraz dążenia ustawodawcy do stopniowej eliminacji tego prawa.

- Obecnie realizowany projekt zmiany ustawy o gospodarce nieruchomościami ma na celu umożliwienie nabycia prawa własności użytkownikom wieczystym gruntów wykorzystywanych na cele inne niż mieszkaniowe, w tym przedsiębiorcom, z uwzględnieniem reguł odpłatności zastosowanych w ramach instytucji uwłaszczenia ex lege – wyjaśniał Piotr Uściński, wiceminister rozwoju i technologii dodając, że za likwidacja użytkowania wieczystego przemawia m.in. to, że „użytkowanie wieczyste jest postrzegane społecznie jako takie komunistyczne.”.

Jednocześnie minister Piotr Uściński wyjaśnił, że co prawda projekt nie przewiduje żadnej rekompensaty utraconych dochodów własnych JST (z tytułu opłat rocznych za użytkowanie wieczyste, które wraz z przekształceniem tego prawo we własność przestaną zasilać ich budżety) ale samorządy mogą liczyć jednorazowe, większe dochody budżetowe z tytułu wniesionych przez przedsiębiorców opłat za przekształcenie użytkowania wieczystego we własność.

Do tej wypowiedzi odniósł się Edward Maniura burmistrz Lublińca. - Jestem burmistrzem 17 rok i nigdy nie patrzyłem z perspektywy roku czy kadencji. Jest mi naprawdę obce myślenie, że ucieszę się, bo w tym roku będę miał więcej, a w latach następnych niewiele albo wcale – mówił burmistrz Lublińca.

- Samorząd jest silny wówczas, gdy ma stabilne dochody własne na odpowiednim poziomie, a nie w postaci jednorazowego zastrzyku – dodawał prezydent Piotr Grzelak.

Natomiast Marek Wójcik, sekretarz strony samorządowej KWRiST podkreślił, że wydana przez Zespół opinia nie jest ostateczna, że KWRiST na plenarnym posiedzeniu może jeszcze ją zmienić. - Pan panie ministrze ma możliwość znalezienia rozwiązania, które będzie dla JST formą rekompensaty utraconych dochodów z opłaty za użytkowanie wieczyste. Mogą to być zmiany w podatku od nieruchomości, mogą to być zmiany w systemie wyrównawczym. Bo to, że procedowany projekt spowoduje ubytki w budżetach JST jest oczywiste. Tego nie mówię na bazie teorii, tylko praktyki, na bazie ustawy z 2018 r. – dodawał Marek Wójcik.

Projekty zaopiniowane pozytywnie

Wśród pozytywnie zaopiniowanych projektów aktów prawnych znalazły się natomiast: projekt rozporządzenia Ministra Infrastruktury zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków produkcji i sposobu dystrybucji tablic rejestracyjnych i znaków legalizacyjnych oraz projekt rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii zmieniającego rozporządzenie w sprawie ewidencji gruntów i budynków. W przypadku tego ostatniego opinia pozytywna miała charakter wiążący. KWRiST bowiem scedowała na Zespół ds. infrastruktury zaopiniowanie projektu nowelizacji rozporządzenia w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Do tego też projektu strona samorządowa zgłosiła szereg uwag, które jednak nie odnosiły się bezpośrednio do materii w nim regulowanej. Dlatego też resort rozwoju i technologii zobowiązał się uwagi te potraktować jako wnioski de lege ferenda, które zostaną rozpatrzone przy kolejnych nowelizacjach. M.in. chodzi o takie skonstruowanie przepisów, aby służyły one uszczelnianiu systemu podatków lokalnych w szczególności podatku od nieruchomości.

W sprawie CPK czekamy na stanowisko zainteresowanych samorządów

W trakcie posiedzenia Zespół omawiał także projekt rozporządzenia Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej w sprawie obszaru otoczenia Centralnego Portu Komunikacyjnego. Ostatecznie Zespół nie wyraził żadnej opinii w sprawie tego projektu. Jak podkreślali przedstawiciele strony samorządowej jego zaopiniowanie przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego będzie możliwe dopiero po spełnieniu się dwóch warunków. Pierwszym jest zakończenie ciągle trwających uzgodnień międzyresortowych projektu. Drugim jest przedstawienie stronie samorządowej KWRiST wyników trwających konsultacji z samorządami bezpośrednio zainteresowanymi. Chodzi o wymienione w treści projektu 18 gmin, 5 powiatów oraz samorząd województwa mazowieckiego.

- Mazowiecki Urząd Marszałkowski przekazał już opinie na temat tego projektu i jest ona bardzo krytyczna - mówił Rafał Cieślik, adwokat Związku Województw RP. - Wskazano w niej m.in., że projekt nie zawiera żadnych konkretnych kryteriów ani analiz, które wskazywałoby na dokonany w rozporządzeniu wybór gmin. Brakuje też podstaw do wyznaczania obszaru CPK stanowiącego – według projektu – obszar funkcjonalny oraz obszar strategicznej interwencji w rozumieniu art. 5 pkt 6a i 6b ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju – dodawał.

Jak wykonać wyrok TK?

Z kolei na wniosek Związku Powiatów Polskich, w punkcie poświęconym sprawom różnym, przeprowadzona została dyskusja na temat wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zatrzymania prawa jazdy za kierowanie pojazdem z prędkością przekraczającą dopuszczalną o więcej niż 50 km/h w obszarze zabudowanym.

W jej trackie Renata Rychter, dyrektor Departamentu Transportu Drogowego Ministerstwo Infrastruktury zrelacjonowała przebieg spotkania na ten temat, które odbyło się 9 stycznia br. z udziałem przedstawicieli Policji, Inspekcji Transportu Drogowego, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. - Na chwilę obecną  dostrzegamy, że jest pole do przedsiębrania pewnych zmian legislacyjnych z racji tych wątpliwości, co robić w sytuacji, w której kierujący nie przyjmuje mandatu karnego, kwestionuje popełnione przez siebie wykroczenie, nie mamy do czynienia z prawomocnym rozstrzygnięciem sprawy no i de facto skutek prawny wynikający z przepisów prawa jest niezgodny z duchem wyroku TK - mówiła Renata Rychter.

Strona samorządowa nie uzyskała jednak jednoznacznej odpowiedzi czy strona rządowa zamierza podjąć jakiekolwiek działania legislacyjne w celu wykonania wyroku TK. Nie uzyskała także odpowiedzi który z resorów (Ministerstwo Infrastruktury, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, czy Ministerstwo Sprawiedliwości) jest w tej sprawie wiodącym. W konsekwencji postanowiono, że dyskusja na ten temat będzie kontynuowana na plenarnym posiedzeniu KWRiST.

Foto: mwangi gatheca/Unsplash