Prąd należy oszczędzać rozważnie

Art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 7 października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej (dalej u.o.o.e.) zobowiązał kierowników jednostek sektora finansów publicznych, o których mowa w art. 9 pkt 1-2a, 6-9, 11-13 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej: u.f.p.), do zmniejszenia całkowitego zużycia energii elektrycznej w zajmowanych budynkach lub częściach budynków oraz przez wykorzystywane urządzenia techniczne, instalacje i pojazdy w wymiarze: od 1 grudnia do 31 grudnia 2022 r. – 10% średniorocznego zużycia energii elektrycznej w latach 2018-2019. A od dnia 1 stycznia 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. – 10 % zużycia energii elektrycznej w 2022 r.

Na kogo ustawa nakłada obowiązek

Art. 9 u.f.p. wymienia podmioty sektora finansów publicznych. Z treści art. 37 ust. 1 i 3 u.o.o.e. w związku z art. 9 pkt 1-2a, 6-9, 11-13 u.f.p. wynika, że obowiązek oszczędzania energii elektrycznej realizują następujące podmioty należące do sektora finansów publicznych:

• organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały;
• jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;
• związki metropolitalne;
• instytucje gospodarki budżetowej;
• państwowe fundusze celowe;
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;
• Narodowy Fundusz Zdrowia;
• uczelnie publiczne;
• Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
• państwowe i samorządowe instytucje kultury.

Jednocześnie, jak wyjaśnia Ministerstwo Klimatu i Środowiska w odpowiedzi udzielonej na zapytanie Związku Gmin Wiejskich RP (pismo nr DC-WEE.021.85.2022.MŻ 2419785.9154418.7370947 z 2 stycznia 2023 r.) art. 37 ust. 1 i 3 u.o.o.e. nie należy interpretować rozszerzająco.

„(…) Ww. przepisy zawierają zamknięty katalog podmiotów objętych zakresem ich zastosowania. Ww. obowiązek został nałożony m.in. na kierowników jednostek samorządu terytorialnego (por. komentowany przepis ustawy w zw. z art. 9 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych). Kierownikiem jednostki samorządu terytorialnego, jaką jest gmina, w rozumieniu przepisu art. 37 ust. 1 i 3 ustawy jest wójt. Za taką interpretacją przemawia wykładnia funkcjonalna (celowościowa) i systemowa tego przepisu. Przy dokonywaniu wykładni komentowanego przepisu należy mieć na uwadze treść art. 31 i art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2022 r. poz. 559). W ich świetle osobą kierującą bieżącymi sprawami gminy jest wójt. Art. 37 ust. 1 i 3 ustawy winien być interpretowany w zgodzie z ww. przepisami ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, tym bardziej że ustawa (o szczególnych rozwiązaniach…) nie wprowadza przepisów szczególnych w omawianym zakresie. Nie ma zatem podstaw do przyjęcia, że w kontekście komentowanego przepisu za kierownika gminy jako jednostki samorządu terytorialnego należy uznać podmiot trzeci – tzn. inny podmiot aniżeli wójt. (…)”.

Co więcej, w opublikowanych na stronie Ministerstwa Klimatu i Środowiska „Pytaniach i Odpowiedziach” do wprowadzanych przepisów resort wyraźnie zaznaczył, że „zgodnie z ustawą przedmiotowym obowiązkiem nie zostały objęte jednostki budżetowe i samorządowe jednostki budżetowe, do których należą m.in. budynki szkół, hale sportowe (z wyjątkiem ww. urzędów zapewniających obsługę JST)” (https://www.gov.pl/web/klimat/pytania-i-odpowiedzi-oszczedzamy).

- Brzmienie omawianych przepisów może powodować wątpliwości interpretacyjne, co wielokrotnie podnosili przedstawiciele strony samorządowej, postulując o ich doprecyzowanie i wyraźne wskazanie, że dotyczą one wyłącznie urzędów gminy, starostw powiatowych i urzędów marszałkowskich. Przepisy te jednak nie zostały zmienione, a ich egzekwowaniem ma zająć się Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, który dodatkowo na mocy art. 37 ust. 7 u.o.o.e. obowiązany jest opublikować wzór formularza raportu służącego wykazaniu oszczędności w zużyciu energii elektrycznej uzyskanych w wyniku działań podjętych przez kierowników jednostek sektora finansów publicznych – zwraca uwagę drTymoteusz Marzec, radca prawny i koordynator Komisji Unii Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza. - Niestety wzór formularza jak dotąd nie został opublikowany w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Regulacji Energetyki – dodaje.

Obowiązek wdrażania efektywności energetycznej

W przywołanym wyżej piśmie resort klimatu wskazał ponadto, że obowiązek wdrażania efektywności energetycznej przez jednostki sektora publicznego (w tym przez kierowników jednostek samorządu terytorialnego) wynika z prawa UE i funkcjonuje w Polsce od 2011 r.

Zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej zostały określone w rozdziale 3 ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej. W szczególności art. 7 ustawy zobowiązuje jednostki sektora publicznego do stosowania środków poprawy efektywności energetycznej, natomiast art. 8 normuje kwestię obowiązków organów władzy publicznej w zakresie obowiązku uwzględniania kryterium efektywności energetycznej w zamówieniach publicznych.

Dodatkowo ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne nakłada na JST obowiązek realizacji zadań, które mogą wzmacniać wypełnianie przez sektor publiczny wzorcowej roli w dziedzinie poprawy efektywności energetycznej. W szczególności, zgodnie z art. 18 ust. 1 tej ustawy do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy m.in. planowanie i organizacja działań mających na celu racjonalizację zużycia energii i promocję rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy. Warto podkreślić, iż obowiązek ten funkcjonuje również od 2011 r.

W ocenie Ministerstwa Klimatu i Środowiska „Ustawa z dnia 7 października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej jedynie wzmacnia dotychczasowe regulacje w tym zakresie.”.

Działania inwestycyjne i beznakładowe

Ministerstwo Klimatu i Środowiska w cytowanym wyżej piśmie wyjaśnia, że realizacja celu w zakresie zmniejszenia zużycia energii elektrycznej w jednostkach sektora finansów publicznych może odbywać się poprzez działania beznakładowe lub inwestycyjne. Resort wskazuje jednocześnie, że do istotnych działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej, jakie mogą być podejmowane na rzecz realizacji 10% celu zmniejszenia zużycia energii elektrycznej należy zaliczyć ponadto:

• ograniczenie oświetlenia zewnętrznego, wyłączenie dobowej lub świątecznej iluminacji budynków;
• dążenie do zapewnienia temperatury pomieszczeń: przy ogrzewaniu budynku na
• poziomie 19 stopni Celsjusza, przy chłodzeniu budynku na poziomie 25 stopni
• Celsjusza;
• modernizację lub wymianę oświetlenia;
• zastosowanie systemów pomiarowych, monitorujących i sterujących w ramach
• wdrażania systemów zarządzania energią;
• wprowadzenie usprawnień organizacyjnych oraz działań edukacyjnoinformacyjnych
• racjonalizujących zużycie energii przez pracowników urzędów;
• wykorzystanie ciepła odpadowego z serwerowni do ogrzewania zajmowanych
• budynków.

Jednocześnie resort zwraca uwagę, że zastosowanie działań o charakterze poprawiającym efektywność energetyczną nie powinny dopuszczać pochopnych rozwiązań, których skutkiem jest m.in. wstrzymanie działalności.

Foto: Ashes Sitoula /Unsplash