Erozja systemu i ręczne sterowanie finansami JST uniemożliwia planowanie

Wieloletnia prognoza finansowa obejmuje okres roku budżetowego oraz co najmniej trzech kolejnych lat budżetowych. Obowiązek sporządzania wieloletniej prognozy finansowej w jednostce samorządu terytorialnego wynika z zapisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r o finansach publicznych. Gminy, powiaty i województwa samorządowe sporządzają je, aby planować i realizować inwestycje wieloletnie i związane z nimi dochody i wydatki.

Niestety wieloletnie prognozy finansowe, rozumiane jako dokument niezbędny dla zarzadzania długoterminowego rozwojem JST, w ostatnich latach straciły walor wiarygodności. „Zasadniczym powodem jest de facto erozja spójnego systemu finansów publicznych w zakresie dotyczącym dochodów samorządów. Planowanie wydatków oświatowych, dochodów z PIT i CIT czy dochodów subwencyjnych wymyka się z jakichkolwiek algorytmów w ujęciu 12- 24 miesięcy, a co dopiero w ujęciu wieloletnim.” – zwraca uwagę Unia Metropolii Polskich w piśmie skierowanym do minister finansów Magdaleny Rzeczkowskiej. 

Dobrym przykładem są tutaj coroczne, nadzwyczajne, transfery, które od 2021 r. mają rekompensować jednostkom samorządu terytorialnego spowodowane działaniami obecnego rządu ubytki w dochodach z podatku od osób fizycznych. Samorządy nie są w stanie ich ująć w bieżących budżetach, ponieważ transfery te są konstruowane w oderwaniu od chociażby ubytków dochodów gmin, powiatów i województw, które mają za zadanie uzupełniać. Również zasady ich podziału są oderwane od ubytków, jakie wprowadzone w ramach m.in. Polskiego Ładu zmiany w PIT spowodowały w budżetach poszczególnych kategorii JST (gmin, miast, miast na prawach powiatu, powiatów, czy województw). Aby nie być gołosłownym wystarczy wskazać na sytuację roku 2023. Mamy początek lipca, a nadal nieznany jest ostateczny podział środków finansowych przeznaczonych w nowelizacji Budżetu Państwa na uzupełnienie dochodów JST, a dotyczy to nie planów budżetów samorządowych na przyszły rok, tylko już realizowanych budżetów.

Dlatego Unia Metropolii Polskich domaga się w nim, aby resort finansów udostępniał jednostkom samorządu terytorialnego średnioterminowych wstępnych prognoz podstawowych wielkości kształtujących ich dochody, w szczególności z tytułu udziałów we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych i podatku dochodowego od osób prawnych oraz subwencji ogólnej (jej części: oświatowej, wyrównawczej, równoważącej/regionalnej oraz rozwojowej). Bez przekazania tych danych tworzenie rzetelnych wieloletnich prognoz finansowych przez jednostki samorządu terytorialnego jest praktycznie niemożliwe.