Jakie zmiany niesie nowe prawo zamówień publicznych

Powiązanie zamówień publicznych z polityką zakupową państwa, uproszczenie procedur, zmiany w zakresie środków ochrony prawnej - to tylko niektóre z nowych rozwiązań, jakie zaczną obowiązywać w organizowanych od 1 stycznia 2021 r. przetargach.

Nowe prawo zamówień publicznych zostało, uchwalone 11 września 2019 r. Jego przepisy zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2021 r. - W tym samym dniu zaczną obowiązywać przepisy regulujące pełną elektronizację zamówień publicznych. Zgranie tych dwóch terminów było bardzo ważne, aby z jednej strony uniknąć niepotrzebnego zamieszania, a z drugiej, aby dać Urzędowi Zamówień Publicznych (UZP) czas na przygotowanie odpowiednich narzędzi dla wykonawców i zamawiających - mówił podczas spotkania z Komisjami Sekretarzy i Skarbników Unii Metropolii Polskich, Hubert Nowak, Prezes UZP. - Najważniejszym zadaniem dla mnie, jest obecnie przygotowanie narzędzia umożliwiającego wykonawcom składanie, a zamawiającym otwieranie ofert elektronicznych. Tak aby było ono gotowe na 1 stycznia 2021 r. - wyjaśniał Prezes UZP.

Spotkanie odbyło się 25 listopada 2019 r. w siedzibie Unii Metropolii Polskich w Warszawie.

W swoim wystąpieniu Prezes Hubert Nowak przedstawił najważniejsze kierunki zmian, jakie niesie ze sobą nowe prawo zamówień publicznych.

1. Powiązanie zamówień publicznych z polityką zakupową Państwa.

- Jak na razie taki dokument na poziomie rządowym co prawda jeszcze nie istnieje, ale w dokumentach strategicznych (w tym wypracowywanych na poziomie UE) zapisywane są najważniejsze cele, jakie zamówienia publiczne mają realizować - mówił Hubert Nowak. - Jeżeli jednak te cele (ekonomiczne, społeczne, czy pro środowiskowe) mają być realizowane przez wart ponad 200 mld zł rynek zamówień publicznych, to powinny one zostać określone, właśnie w polityce zakupowej państwa - dodawał.

Za opracowanie takiego dokumentu odpowiadać ma Minister Rozwoju. Dokument ten ma być powiązany ze Średniookresową Strategią Rozwoju państwa. Analogiczne do polityki zakupowej Państwa powinny być tworzone przez administrację samorządową.

2. Większy nacisk na planowanie i przygotowanie postępowania. Wymóg ten nie będzie dotyczył wszystkich zamówień, a wyłącznie tych, które przekraczają progi unijne. A chodzi w nim głównie o to, aby przez odpowiednie przygotowanie się wykonawcy do realizacji zamówienia, przeprowadzenie stosownych analiz, było ono jak najbardziej racjonalne, żeby nie obejmowało swym zakresem elementów zbędnych.
3. Wprowadzenie do ustawy Prawo zamówień publicznych zasady efektywności ekonomicznej. - Zasada ta obowiązuje już na gruncie przepisów ustawy o finansach publicznych, ale chcieliśmy aby znalazła się także w przepisach ustawy zamówieniowej - wyjaśniał Prezes UZP.
4. Wprowadzenie obowiązku aktualizacji rocznych planów postępowań. Obecnie zamawiający mają obowiązek przygotowywania rocznych planów postępowań zamówieniowych, natomiast nie ma obowiązku przygotowywania ich aktualizacji.

- Takie aktualizacje są ważne dla wykonawców. Są źródłem wiedzy o tym, co się w planach zamawiającego zmieniło, jakie postępowania zostały przesunięte w czasie, czy z jakich zadań zamawiający w ogóle zrezygnował - wskazywał Prezes UZP.

Zarówno plany roczne, jak i ich aktualizacje mają być publikowane przez zamawiających w Biuletynie Zamówień Publicznych.

Jak wskazywał Hubert Nowak rozwiązanie to będzie korzystne nie tylko dla wykonawców, ale i dla zamawiających. - Wiedza o planach zakupowych sąsiednich samorządów pozwoli bardziej racjonalnie planować gminie, czy miastu własną politykę zamówieniową. To pozwoli uniknąć sytuacji, kiedy to różne podmioty udzielają zamówienia publicznego (np. na fotowoltaikę) w tym samym czasie, co oczywiście przekłada się i na dostęp do wykonawców i na cenę - wskazywał Prezes UZP.

5. Usprawnienia proceduralne.

W tym zakresie nowe prawo zamówień publicznych przewiduje:

• żeby przesłanki wykluczenia postępowania (obligatoryjne) były określone tak, jak ma to miejsce w unijnych dyrektywach;
• żeby dokumenty przedmiotowe (np. potwierdzające jakość usługi) były składane razem z ofertą, a nie później;
• ograniczenie formalności w postępowaniach niekonkurencyjnych (wolna ręka i negocjacje bez ogłoszenia). Nie będzie już obowiązku zawiadamiania Prezesa UZP o wszczęciu postępowania. Przy zamówieniach z wolnej ręki nie będzie też obowiązku wypełniania dokumentu JEDZ;
• wyjaśniona zostaje kwestia zawarcia umowy po upływie terminu związania ofertą (obecnie w ocenie przeważającej części doktryny po upływie terminu umowa nie może być zawarta). Nowe prawo zamówień publicznych dopuszcza możliwość zawarcia takiej umowy „po terminie” jeżeli zarówno po stronie zamawiającego jak i wykonawcy jest taka wola i spełnione zostaną inne kryteria ustawowe;
• brak obowiązku żądania wadium dla wszystkich zamówień, także powyżej progów unijnych. Wykonawcy, którzy o wadium będą jednak chcieli poprosić, to będą mogli ale w wysokości nieprzekraczającej 1,5% wartości zamówienia;
• wprowadzenie pełnej elektronizacji zamówień publicznych i uregulowanie zasad postępowania w sytuacjach, w których występują problemy techniczne (m.in. otwarcie ofert będzie możliwe dopiero po ich ustaniu/usunięciu);
• doprecyzowanie trybów negocjacyjnych;
• nowe tryby dla zamówień poniżej progów unijnych, aby nie były one prostą kalką postępowań stosowanych przy zamówieniach powyżej progów unijnych. Tutaj nowe prawo zamówień publicznych wprowadziło jedną procedurę podstawową w trzech wariantach: a) wybór oferty najkorzystniejszej, b) w której zamawiający może zastrzec sobie prowadzenie negocjacji i c) w której negocjacje są częścią obligatoryjną postępowania;
• możliwość zaproszenia na kontynuowanie (dokończenie) zamówienia poniżej progów unijnych tych wykonawców, którzy złożyli oferty w postępowaniu (w sytuacji, w której wykonawca, który postępowanie wygrał nie będzie w stanie inwestycji zrealizować do końca;
• w zamówieniach poniżej progów unijnych nie będzie wymagany elektroniczny podpis kwalifikowany, wystarczy profil zaufany.

6. Zrównoważenie stron postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. W nowym prawie zamówień publicznych zapisano obowiązek współpracy wykonawcy i zamawiającego w celu realizacji zamówienia. Wprowadzono katalog klauzul abuzywnych (niedozwolone będą m.in. takie zapisy, które pozwalają zamawiającemu nakładać na wykonawcę kary umowne za niezawinione przez wykonawcę opóźnienia). Określenie obowiązkowych postanowień umowy (m.in. obligatoryjnie trzeba będzie określić w niej termin realizacji zamówienia w dniach, tygodniach miesiącach lub latach od dnia udzielenia zamówienia). Określenie co powinny zawierać klauzule waloryzacyjne wynagrodzenia (uznaniowo zamawiający może z tych zapisów skorzystać, albo i nie). Uregulowanie zasad płatności częściowych dla zamówień publicznych, których termin realizacji jest dłuższy niż 12 miesięcy.

7. Transparentność zamówień publicznych. Wszystkie ogłoszenia dotyczące zamówień publicznych mają być publikowane w Biuletynie Zamówień Publicznych.

- Dotyczyć to będzie także nowego ogłoszenie o zrealizowaniu zamówienia, a także informacji o zamówieniu tzw. bagatelnym (o wartości pomiędzy 50 tys. zł, a 130 tys. zł) - wyjaśniał Prezes UZP.

8. Łatwiejszy dostęp do środków ochrony prawnej. Odwoła­nia w sprawie zamówień publicznych poniżej progów unijnych będą mogły być składane w pełnym zakresie, a nie jak obecnie, w ograniczonym tylko do kilku okoliczności. Poza tym, odwołania mają być rozstrzygane w składach trzyosobowych. Jednak w mniej skomplikowanych sprawach Prezes KIO będzie mógł skierować je do rozpoznania przez skład jednoosobowy. W celu urealnienia możliwości składania skarg do sądu na orzeczenie KIO zostanie obniżona opłata sądowa do trzykrotności wpisu wpłacanego do KIO. Rozpoznawaniem skarg zajmie się jeden wyspecjalizowany Sąd w Warszawie, podobny do obecnego Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

- Ponadto zarówno wykonawcy, jak i zamawiający zyskają możliwość wnoszenia skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego. Obecnie taką skargę wnieść może wyłącznie Prezes UZP - wskazywał Hubert Nowak.

9. Obowiązek ewaluacji wykonania umowy. Będzie on dotyczyć tylko i wyłącznie tych projektów, których realizacja napotkała trudności.