Komisja Skarbników Unii Metropolii rekomenduje, jak uzdrowić finanse JST

Komisja Skarbników Unii Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza spotkała się w Warszawie na dwudniowym posiedzeniu i dyskutowała bieżących problemach związanych z finansowaniem zadań realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, a w szczególności – miasta.

W trakcie posiedzenie omówiono m.in. kierunki zmian w systemie podatków i opłat lokalnych, a przede wszystkim konieczne do wprowadzenia zmiany w podatku od nieruchomości. Przypomnijmy bowiem, że Trybunał Konstytucyjny, w wyroku z dnia 18 października 2023 r. stwierdził niekonstytucyjność przepisów ustawy z dnia 4 lipca 2023 r. zanegował możliwość zdefiniowania budowli dla celów podatkowych poprzez odesłanie do przepisów innych ustaw (w tym przypadku Prawa budowlanego). Dyskusje w tym punkcie wzbogaciły przedstawione przez ekspertów prezentacje. Możliwe do zrealizowania w zakresie podatku od nieruchomości kierunki zmian legislacyjnych omówili: prof. dr hab. Leonard Etel z Uniwersytetu w Białymstoku oraz prof. dr hab. Paweł Felis ze Szkoły Głównej Handlowej.

W trakcie posiedzenia Komisja Skarbników Unii Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza przyjęła także Stanowisko skierowane do Sejmu X kadencji oraz nowego rządu wskazujące priorytetowe zmiany w systemie finansów jednostek samorządu terytorialnego. 

- Przyjęte dzisiaj stanowisko generalnie powiela te postulaty, które do tej pory niejednokrotnie przyjmowaliśmy – mówi Krzysztof Mączkowski, skarbnik Łodzi i przewodniczący Komisji Skarbników Unii Metropolii Polskich. – Przede wszystkim apelujemy w nim o pełną rekompensatę skutków zmian podatkowych, które odbywały się w latach 2019 – 2022 m.in. w ramach kolejnych edycji Polskiego Ładu, czy jako tzw. „Piątka Kaczyńskiego”. Aby te wszystkie ubytki zrekompensować konieczne jest: po pierwsze włączenie do podziału pomiędzy budżet państwa i JST dochodów z podatku ryczałtowego PIT, a po drugie ustalenie w puli powiększonej o ryczałt łącznego udziału samorządowego na poziomie 68,25%. To spowoduje wzrost dochodów JST z podatku PIT o 46 mld zł i doprowadzi je do wysokości 93,5 mld zł – wylicza skarbnik Krzysztof Mączkowski.

W ocenie skarbników największych polskich miast, aby uzdrowić system finansowy JST, niezbędne jest podjęcie pilnych działań w trzech płaszczyznach. Po pierwsze konieczne jest urealnienie i ustabilizowanie wysokości subwencji oświatowej poprzez powiązanie jej wysokości z wartością Produktu Krajowego Brutto. Komisji Skarbników UMP rekomenduje jednocześnie, aby wysokość subwencji oświatowej odpowiadała wartości 3% PKB.

Po drugie konieczne jest zrealizowanie pełnej rekompensaty dla JST skutków zmian podatkowych z lat 2019 - 2022 wraz z wprowadzeniem mechanizmów systemowych zabezpieczających JST przed skutkami ewentualnych, przyszłych zmian w podatkach stanowiących dochód JST. W tym celu Komisja Skarbników UMP rekomenduje:

• zwiększenie udziałów JST w dochodach z PIT oraz objęcie udziałem JST w podatku dochodowym pobieranym w formie ryczałtu,<o:p></o:p>
• urealnienie poziomu referencyjnego dochodów JST z PIT i CIT i jego rozdzielenie względem tych źródeł,<o:p></o:p>
• podział rekompensat między JST proporcjonalnie do rzeczywistych strat<o:p></o:p>

Trzecia rekomendacja dotyczy usunięcia wad systemu wyrównawczego (tzw. „Janosikowe”) stwierdzonych m.in. przez Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu sygnalizacyjnym z dnia 26 lutego 2013 r. (sygn. akt S 1/13). W ocenie Komisji Skarbników UMP powinno to nastąpić m.in. poprzez: zmianę wartości współczynników determinujących wysokość wpłat oraz urealnienie liczby mieszkańców.

- Jedną z najważniejszych rzeczy jest uwzględnienie PIT ryczałtowego do podstawy obliczania udziału przypadającego jednostkom samorządu terytorialnego w podatku dochodowym od osób fizycznych – mówi Marcin Urban, skarbnik Wrocławia.

Przypomnijmy, że obecnie PIT ryczałtowy stanowi obecnie w 100% dochód budżetu państwa, a zmiany podatkowe wprowadzone w ostatnich latach przez rząd Mateusza Morawieckiego spowodowały, że znaczna część podatników, którzy dotychczas rozliczali swój PIT na zasadach ogólnych przeszło na rozliczanie PIT w formie ryczałtowej. W efekcie tej migracji podatkowej wpływy budżetu centralnego wzrosły kosztem dochodów jednostek samorządu terytorialnego.

- Postulujemy także ustalenie subwencji oświatowej na poziomie 3% wartości PKB. Samorządy od lat coraz więcej dokładają do finansowania oświaty z własnych środków, a przekazywana z budżetu centralnego kwota subwencji oświatowej w przeważającej części samorządów nie wystarcza już nawet na sfinansowanie w 100% nauczycielskich wynagrodzeń – wyjaśnia skarbnik Marcin Urban.

„Powiązanie wysokości subwencji oświatowej z PKB w wysokości nie mniejszej niż 3% spowodowałoby wzrost wysokości subwencji oświatowej dla JST o prawie 37 mld zł i pozwoliłoby m.in. na sfinansowanie zapowiadanej na 2024 r. 30% podwyżki nauczycielskich wynagrodzeń.” – czytamy w przyjętym przez Komisje Skarbników UMP stanowisku.

Treść stanowiska poniżej.