Reformę planowania przestrzennego może zablokować brak czasu i finansowania

Komisja Unii Metropolii Polskich ds. Urbanistyki zaopiniowała projekt negatywnie. Dlaczego?

Przede wszystkim z uwagi na wskazane terminy. Czas do końca 2025 r. na wprowadzenie zmian poprzez uchwalenie nowych planów ogólnych wraz z drugim etapem cyfryzacji jest stanowczo za krótki. Dodatkowo projekt ustawy nie uwzględnia specyfiki prawidłowego planowania oraz mechanizmów zachodzących w obszarach metropolitalnych, wykraczających poza granice jednej gminy.

Projekt proponuje zastąpienie Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Planem ogólnym. Jakie są wady i zalety tego rozwiązania.

Opracowanie planu ogólnego w nowym standardzie cyfrowym, przy uwzględnieniu geometrii licznych obiektów przestrzennych w dużych i silnie zurbanizowanych obszarach, będzie czasochłonne i kosztowne. Proponowany plan ogólny nie wprowadza także nowych regulacji związanych z koniecznością dostosowywania urbanistyki obszarów metropolitalnych do zmian klimatycznych. Z drugiej strony, bezsporną zaletą wprowadzenia planu ogólnego jest jego powiązanie z decyzjami WZ. Jednak w tym miejscu rodzi się pytanie - czy ustanawiając powiązanie decyzji WZ z podstawowym dokumentem regulującym ład przestrzenny w gminach nie należałoby szukać rozwiązań prawnych łączących decyzje WZ z dotychczas obowiązującym Studium? Czy tworzone i finansowane od 20 lat przez gminy i wciąż aktualne Studia UiKZP musimy wyrzucać do kosza?

Projekt pozostawia też decyzje o warunkach zabudowy, nadal będą istniały rozmaitego rodzaju specustawy, które zdecydowanie utrudniają planowanie przestrzenne gminom. Czy władztwo planistyczne gminy da się pogodzić z takimi „wyłomami”?

Decyzje o warunkach zabudowy pozostaną, ale będą znacznie ograniczone geograficznie i powiązane z obszarem uzupełnienia zabudowy, wyznaczonym w planie ogólnym. Zgodnie z ideą zawartą w projekcie Rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii nowa zabudowa będzie kontynuacją cech zabudowy w otoczeniu, a obszar ma być ograniczony obrysem poprowadzonym w odległości 50 m od istniejących budynków. Te propozycje oceniam pozytywnie, niemniej duża liczba odrębnych regulacji pokazuje słabości naszego systemu planistycznego. Specustawy często odgórnie burzą rozwiązania przestrzenne wypracowane wspólnie z lokalną społecznością.

A może dać sobie spokój i pozwolić ludziom (inwestorom) budować, jak chcą i gdzie chcą? Skoro przy budowie domu pozwolenie na budowę może nie być wymagane, to może i plan miejscowy nie jest do tego potrzebny?

Prawdopodobnie wszędzie na świecie, a na pewno w Europie, procesy budowalno-przestrzenne są prawnie uregulowane, bo dotyczą prawa własności osób trzecich, na przykład sąsiadów czy interesu publicznego poprzez ustalenie właściwego przebiegu budowy sieci i dróg. To właśnie plany miejscowe, tworzone przez wielobranżowych ekspertów dysponujących odpowiednim doświadczeniem i wiedzą, regulują ład przestrzenny. W tym procesie uwzględnia się czynniki ekonomiczne, środowiskowe i potrzeby społeczne, bo ustalenia planów wypracowuje się z udziałem mieszkańców w procesach partycypacyjnych. Dla ograniczenia konfliktów przestrzennych i sporów sąsiedzkich, niezbędne jest powiązanie zamierzeń inwestycyjnych z określonym w planie miejscowym sposobem zagospodarowania i przeznaczenia terenu.

Projekt to jeden z kamieni milowych Krajowego Planu odbudowy. Czy w świetle tego, co się dzieje z KPO widzi Pan szansę na jego realizację?

Nie wyobrażam sobie reformy planistycznej bez uruchomienia i realizacji Krajowego Planu Odbudowy, w tym zapowiadanej, przynajmniej częściowej refundacji wydatków związanych ze sporządzeniem nowych planów ogólnych. Wobec innych reform przeprowadzanych w Polsce, na skutek których poważnie nadwyrężono budżety większych miast, sfinansowanie reformy planowania przestrzennego w zaproponowanej wersji, bez pomocy unijnej, będzie po prostu niemożliwe.

Dziękuję za rozmowę.