Spotkanie sekretarzy Miast UMP z ministrami Pawłem Szefernakerem i Januszem Cieszyńskim

Nadawanie numeru PESEL uchodźcom, obywatelom Ukrainy to najważniejsze zadanie, jakie obecnie realizują samorządy.

Dla dwunastu, największych polskich miast skupionych w Unii Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza jest to też potężne wyzwanie organizacyjne. To w tych właśnie miastach przebywa największa liczba uchodźców z Ukrainy. Dlatego nadawanie PESEL obywatelom Ukrainy odbywa się w nich niemalże bez przerwy: na dwie zmiany przez siedem dni w tygodniu. I za tą pracę i zaangażowanie ministrowie Paweł Szefernaker, i Janusz Cieszyński, po raz kolejny dziękowali wszystkim samorządom i wszystkim pracownikom samorządowym.

PESEL i świadczenia publiczne

Spotkanie było także okazją do merytorycznej dyskusji. Sekretarze miast UMP zwrócili w jego trakcie uwagę na wiele problemów, które utrudniają im realizację zadań związanych z pomocą uchodźcom. Przede wszystkim zwrócili uwagę, że aby skrócić kolejki na PESEL należałoby stworzyć ogólnopolską bazę punktów, w których numer ten jest nadawany obywatelom Ukrainy. – To rozwiązanie spowodowałoby, że część obywateli Ukrainy zdecydowałaby się skorzystać z możliwości nadania PESEL w gminach sąsiadujących z największymi miastami, gdzie – być może – czas oczekiwania jest krótszy niż w miastach.

Sekretarze podkreśli także, że jedną z przyczyn ogromnego napływu obywateli Ukrainy do punktów nadawania PESEL i kolejek jest informacja, że osoby, które zarejestrują się w kwietniu nie otrzymają świadczeń  i usług publicznych za marzec. – Być może należałoby podjąć działania komunikacyjne lub prawne które zmniejszyłyby tą presję.

Sekretarz miasta Rzeszowa wskazał także na dodatkowy aspekt związany z realizacją usług publicznych świadczeń. Wynika on z faktu, że nie wszystkim obywatelom Ukrainy udaje się założyć rachunek w polskim banku. – Aby taki rachunek założyć trzeba legitymować się biometrycznym paszportem, to powoduje, że Ukrainki i Ukraińcy, którzy granice przekroczyli na podstawie innego dokumentu miewają problemy z założeniem rachunków,  a to z kolei oznacza, że mogą mieć problemy z uzyskaniem świadczeń, które – co do zasady są wypłacane właśnie na rachunek bankowy. Wspólnie przedyskutowano ewentualną konieczność podejmowania działań ww. zakresie w sektorze finansowym.

Rozmowy o finansach i nowelizacji specustawy

W trakcie spotkania poruszono także wiele innych tematów. Nie zabrakło również dyskusji na temat koniecznych nowelizacji specustawy i rozporządzenia dotyczącego wypłaty świadczenia 40 zł dla osób, które przyjęły uchodźców pod swój dach. W przypadku rozporządzenia sekretarze Miast UMP wskazywali, że obecne przepisy wprost wskazują, że w sprawach tych świadczeń właściwy jest urząd gminy, tymczasem samorządy chciałyby, aby przepis ten był bardziej elastyczny, aby umożliwiał realizację tych świadczeń także przez inne miejskie jednostki organizacyjne (np. miejski ośrodek pomocy społecznej), a nawet samorządowe osoby prawne (np. spółki).

Natomiast Tomasz Fijołek, dyrektor Biura UMP zwrócił uwagę, że konieczne jest także powrócenie do tematów finansowych. Po pierwsze dlatego, że poczynione na posiedzeniach KWRiST ustalenia dotyczące refundacji samorządom kosztów związanych z nadawaniem obywatelom Ukrainy PESEL powinna być jednakowo identyfikowana i realizowana przez wszystkich  wojewodów . Dyrektor Fijołek zwrócił także uwagę, że konieczny jest powrót do dyskusji o finansach JST, które w ostatnich latach zostały znacznie uszczuplone, w szczególności w skutek kolejnych zmian w podatku PIT. – Miasta, ale także i inne samorządy planowały swoje budżety na 2022 r. w innych warunkach, przykładowo w budżetach przewidzianych na finansowanie zadań związanych z pomocą społeczną nie uwzględniano konieczności świadczenia na rzecz uchodźców. Nowi mieszkańcy naszych miast, to także dodatkowe wydatki związane z realizacją innych usług – mówił Tomasz Fijołek.

Problemy zostaną rozwiązane – deklarują ministrowie

Informacje na temat planowanych działań legislacyjnych przedstawił Paweł Szefernaker. Poinformował, że prace nad zmianą rozporządzenia w sprawie wypłaty świadczenia 40 zł trwają i idą w kierunku zapewnienia samorządom jak największej elastyczności w jego realizacji. – Obecnie trwają również prace nad nowelizacją specustawy. Te zostały podzielone na dwa etapy: w pierwszym z jej przepisów usunięte zostaną zapisy ograniczające jej stosowanie tylko do tych obywateli Ukrainy, którzy do polski przybyli bezpośrednio z terytorium tego państwa – mówił Paweł Szefernaker. Pan Minister wskazał także, że rząd jest otwarty  na nowe propozycje legislacyjne w zakresie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy.

Paweł Szefernaker odniósł się w tym kontekście także do kwestii finansowych, po raz kolejny deklarując, że wszelkie wydatki samorządów związane z pomocą uchodźcom i dla których istnieje podstawa prawna, będą refundowane z budżetu państwa. – Jeżeli w ocenie samorządów przepisy w tym zakresie również powinny zostać doprecyzowane, albo podstawa prawna do refundacji niektórych wydatków jest niewystarczająca, to proszę to zgłaszać do tej drugiej nowelizacji specustawy – mówił Paweł Szefernaker.

Zadeklarował ponadto, że będzie rozmawiał z przedstawicielami resortu rodziny i polityki społecznej oraz ZUS na temat zmiany zasad wypłacania świadczeń dla uchodźców z Ukrainy.

Z kolei minister Janusz Cieszyński wyraził gotowość przeanalizowania możliwości stworzenia mapy o punktach nadawania obywatelom Ukrainy PESEL oraz czasie oczekiwania na ten numer w poszczególnych punktach.

Minister zapewnił także sekretarzy miast, że dostawy obiecanego sprzętu dotrą do adresatów na dniach. Poinformował również, że resort cyfryzacji pracuje nad rozwiązaniem zwiększającym dostępność kart dostępowych do systemów teleinformatycznych (ich ograniczona ilość uniemożliwia zaangażowanie większej liczby pracowników samorządowych w proces nadawania uchodźcom PESEL i jednoczesną bieżącą obsługę mieszkańców).  

Posiedzenie Komisji Sekretarzy Miast Unii Metropolii Polskich odbyło się 21 marca 2022 r.