Czy obowiązek partycypacji w kosztach utrzymania pomoże zaktywizować uchodźców?

8 lutego br. odbyło się spotkanie Zespołu Unii Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza ds. uchodźców z Ukrainy. Na zaproszenie UMP uczestniczyli w nim przedstawiciele Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji: dyrektor Grzegorz Ziomek oraz wicedyrektor Kamila Jeziorska-Chojecka, z Departamentu Administracji Publicznej MSWiA. Ministerialni urzędnicy odpowiadali na pytania przedstawicieli Miast Unii Metropolii Polskich dotyczące stosowania przepisów ustawy z dnia 13 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja).

Jak stosować kontrowersyjne przepisy

Dyrektor Grzegorz Ziomek poinformował na początku spotkania, że uchwalona 13 stycznia br. nowelizacja została już opublikowana w Dzienniku Ustaw z 27 stycznia 2023 r. pod pozycją 185.

 – Część jej przepisów już weszła w życie, w części przepisy tej nowelizacji obowiązują wstecz, a część przepisów dotyczących kwestii, które wzbudzają po stronie JST (metropolii również) najwięcej kontrowersji, jak np. m.in. zmiana art. 12 ustawy będą obowiązywały od 1 marca albo od 1 maja 2023 r. – mówił dyrektor Departamentu Administracji Publicznej MSWiA.

I rzeczywiście, największe wątpliwości wśród przedstawicieli miast Unii Metropolii Polskich wzbudzały te przepisy nowelizacji, które regulują sprawy związane z nałożeniem na uchodźców wojennych z Ukrainy, którzy korzystają z pobytu w miejscach zbiorowego zakwaterowania - prowadzonych przez przedsiębiorców (hotele); organizacje pozarządowe (dalej: NGO); czy bezpośrednio przez jednostki samorządu terytorialnego – obowiązku partycypowania w kosztach.

- Rozwiązania mają na celu usankcjonowanie praktyk dopłacania przez obywateli Ukrainy do usługi zamieszkania i wyżywienia oraz aktywizację obywateli Ukrainy przebywających w ośrodkach zbiorowego zakwaterowania – wyjaśniał Grzegorz Ziomek, dodając, że stosowne przepisy mają wejść w życie 1 marca 2023 r.. Pomoc świadczona do tej daty pozostanie na dotychczasowych warunkach. Z kolei między 1 marca 2023 r. a 30 kwietnia 2023 r. obywatele Ukrainy, których pobyt przekroczył albo przekroczy 120 dni od dnia wjazdu na terytorium RP będą pokrywać 50% kosztów pomocy (nie więcej niż 40 zł dziennie).

Przedstawiciele Miast UMP zwracali uwagę, że nowelizacja nie określa żadnych procedur określających zasady postępowania w sprawach nakładania na obywateli Ukrainy obowiązku partycypowania w kosztach pobytu w miejscach zbiorowego zakwaterowania. Nowelizacja nie wskazuje również procedur postępowania ani formy rozstrzygania w tych przypadkach, w których obywatel Ukrainy zostaje zwolniony z obowiązku uiszczania tych kosztów. Nowelizacja nie wskazuje także w jaki sposób jednostki samorządu terytorialnego mają należne kwoty z tytułu partycypacji egzekwować. Nie wskazują także na możliwość „eksmitowania” tych obywateli Ukrainy z miejsc zbiorowego zakwaterowania, którzy – pomimo możliwości – odmawiają partycypacji w kosztach swojego utrzymania. Przedstawiciele miast UMP zgłosili także wątpliwości, czy zaproponowane w nowelizacji przepisy są zgodne z prawem Unii Europejskiej regulującym pomoc uchodźcom.

Będą odpowiedzi i wykładania autentyczna

Niestety, udzielone przez przedstawicieli Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wyjaśnienia nie rozwiały większości wątpliwości uczestników spotkania. Dlatego też Unia Metropolii Polskich wystąpiła do dyrektora Ziomka i jego współpracowników o przedstawienie pisemnych odpowiedzi na przedstawione pytania. Sprawa nie jest bowiem błaha, dotyczy wydatkowania środków publicznych, a jednostki samorządu terytorialnego będą przecież kontrolowane ze zgodnego z prawem realizowania zadań wynikających z przepisów ustawy.

Jedynie co do zgodności uchwalonej 13 stycznia 2023 r. nowelizacji z prawem Unii Europejskiej dyrektor Ziomek jednoznacznie zadeklarował, że jest ona zgodna z przepisami wspólnotowymi regulującymi kwestie związane z pomocą uchodźcom.

Dyrektor Grzegorz Ziomek zagwarantował, że takie odpowiedzi resort administracji przygotuje.

- Początkowo byliśmy bardzo zniechęceni do pomysłu, bo zakładamy, że każdy kto jest odpowiedziany za kwalifikację poszczególnych osób do tego, czy maja płacić, czy nie, dokona sam i zrobi to najlepiej. A jeżeli my nie przygotujemy szczegółowych wytycznych, to każdy indywidualny przypadek da się szczegółowo uzasadnić, bo tutaj chodzi o celowość działania. My nie jesteśmy w stanie znaleźć i opisać tych wszystkich sytuacji, z którymi państwo będą mieli do czynienia w obiektach, którymi zarządzacie lub z którymi macie po prostu podpisane umowy. Z drugiej strony pojawiły się głosy, że skoro każdy może interpretować tak jak sobie życzy, to pojawią się problemy, bo w jednej gminie w jednym województwie można coś zrobić w określony sposób, a w innym województwie wymaga się czegoś innego. Z tego też powodu przymierzamy się do opracowania takich bardzo  szczątkowych zasad stosowania tego przepisu, może z jakimś katalogiem przypadków, żebyście państwo mieli świadomość naszych intencji, po co zaprojektowaliśmy przepisy, które są nie do końca precyzyjne – mówił w trakcie spotkania dyrektor Departamentu Administracji Publicznej MSWiA.

Foto: Andrew Keymaster/Unsplash