Lobbowanie na rzecz sektora kolejowego kosztem gmin

Projekt ustawy o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (nr wykazu prac legislacyjnych rządu UD268) autorstwa Ministerstwa Infrastruktury był jednym z dwóch, które październikowe posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu terytorialnego opuściły nieuzgodnione i z negatywną opinią Strony Samorządowej KWRiST. Drugim był przedłożony przez Ministerstwo Zdrowia projekt rozporządzenia w sprawie zmiany rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, którego rzeczywistym beneficjentem – w ocenie Strony Samorządowej – jest Narodowy Fundusz Zdrowia, a nie mieszkańcy (pacjenci), co też było główną przyczyną jego nieuzgodnienia. Jednak to projekt nowelizacji ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, który niebotycznie wręcz rozszerza zakres zwolnienia od podatku od nieruchomości terenów zajętych pod infrastrukturę kolejową, wywołał najwięcej kontrowersji i emocji. Również dlatego, że o zmianę przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych dotyczących opodatkowania infrastruktury kolejowej upominały się same samorządy.

Luka do usunięcia

Po raz pierwszy, na problemy związane z opodatkowaniem terenów na których znajduje się infrastruktura kolejowa zwrócił Związek Gmin Wiejskich w listopadzie 2018 r. Miało to związek z wejściem w życie od 1 stycznia 2017 r. przepisów zmieniających zawartych w ustawie z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o transporcie kolejowym oraz niektórych innych ustaw. W jej wyniku do ustawy o transporcie kolejowym wprowadzono nową definicję infrastruktury kolejowej. Efektem tych zmian było to, że zwolnieniem zostały objęte grunty, budynki i budowle wchodzące w skład infrastruktury kolejowej. Zmiana ta ma istotne znaczenie, ponieważ obecnie zwolnienie z podatku obejmuje całe działki ewidencyjne, bez względu na to, w jakim stopniu są one zajęte przez elementy infrastruktury kolejowej oraz w jakiej formie jest ona udostępniana. Inaczej mówiąc miasta i gminy zaczęły tracić dochody z nieruchomości, na których choćby fragmencie znajdowały się elementy infrastruktury kolejowej (np. bocznica kolejowa).

O pilne podjęcie przez rząd działań zmierzających do uszczelnienia podatku od nieruchomości poprzez zawężenie przedmiotowego i podmiotowego zwolnienia z tego podatku terenów, na których usytuowane są elementy infrastruktury kolejowej Strona Samorządowa KWRiST wystąpiła 26 lutego 2020 r.

W prace nad zmianą kontrowersyjnych przepisów zaangażował się także Zespół ds. Infrastruktury, Rozwoju Lokalnego, Polityki Regionalnej oraz Środowiska Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, w ramach którego powołany został specjalny podzespół roboczy mający zadanie wypracowanie dobrych rozwiązań dla opodatkowania nieruchomości z infrastrukturą kolejową. W trakcie spotkań tego Podzespołu Ministerstwo Infrastruktury deklarowało, że przygotuje i przedstawi propozycje rozwiązań uwzględniające przedstawione przez samorządy postulaty. Nigdy to nie nastąpiło.

Problem nie został rozwiązany

Ostatecznie Ministerstwo Infrastruktury samodzielnie opracowało projekt ustawy o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (UD268). I właśnie efekty tych prac oceniła Strona Samorządowa na październikowym posiedzeniu KWRiST.

- To jest prawdziwy dramat, w zasadzie w ogóle nie wiadomo jak się do tego projektu odnieść. Opinia Strony Samorządowej jest bardzo negatywna – mówił Krzysztof Iwaniuk Współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego ze Strony Samorządowej, Wójt Gminy Terespol. – Pomimo kilku lat prób znalezienia sposobu rozwiązania problemu opodatkowania terenów na których znajduje się infrastruktura kolejowa, pomimo pojawiającego się na ten temat orzecznictwa, Ministerstwo Infrastruktury przedstawia nam projekt, który jeszcze bardziej poszerza możliwości interpretacyjne, rozszerza katalog zwolnień od podatku od nieruchomości o infrastrukturę nieczynną, nie proponuje gminom żadnych rekompensat, wprowadza nierówność opodatkowania podmiotów i wychodzi poza dozwoloną pomoc publiczną de minimis, co wymaga notyfikacji Komisji Europejskiej. Efektem wejścia w życie projektowanych zmian będzie dalsze pozbawianie gmin dochodów z podatku od nieruchomości. – mówił Współprzewodniczący Iwaniuk, i dodawał, że Strona Samorządowa bardzo ubolewa nad tym, że Ministerstwo Infrastruktury nie wzięło pod uwagę przy pracy nad tym projektem uwag zgłaszanych chociażby przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, czy negatywnego stanowiska wobec tego projektu wystawionego przez resort finansów, tylko idzie w stronę przepisów, które nic nie rozwiązują, a tylko pogłębią chaos i uznaniowość opodatkowania terenów na których infrastruktura kolejowa się znajduje.

Do negatywnego stanowiska Strony Samorządowej KWRiST ustosunkował się – w imieniu Ministerstwa Infrastruktury - Marcin Przychodzki, Dyrektor Departamentu Prawnego MI. – jest mi bardzo przykro, że Strona Samorządowa nie akceptuje naszych propozycji i argumentów, natomiast decyzja kierownictwa Ministerstwa Infrastruktury jest taka, że projekt w takim kształcie będzie dalej procedowany, a w najbliższym czasie przedstawiony Radzie Ministrów do akceptacji, oczywiście z konsekwencjami negatywnej opinii Strony Samorządowej KWRiST.

- Ta regulacja (w razie jej wejścia w życie w projektowanym kształcie) będzie musiała zostać skierowana do Trybunału Konstytucyjnego, także w kontekście niezgodności z przepisami europejskimi, nierówności podatkowej podmiotów i nieuprawnionej pomocy publicznej, którą projekt ten wprowadza – mówił Marek Wójcik, Sekretarz Strony Samorządowej KWRiST. – Bardzo dziwimy się też, dlaczego resort infrastruktury jedną ręką prostuje pewne błędy, a drugą wprowadza nowe, uderzające w samorząd. Naprawdę wielka szkoda, że jest tak wielkie poparcie dla regulacji w projektowanym kształcie i, że nie udaje się nam porozumieć w kwestiach wydawałoby się oczywistych. Ten projekt to nic innego jak pewna forma lobbowania na rzecz sektora kolejowego na koszt samorządów – mówił Marek Wójcik.