Uchwalona 27 października 2022 r. ustawa o zakupie preferencyjnym paliwa stałego dla gospodarstw domowych (Dz.U. z 2022 r., poz. 2236) już obowiązuje. Jej przepisy, które weszły w życie 3 listopada br., pozwalają jednostkom samorządu terytorialnego: gminom i miastom zaangażować się w dystrybucję węgla dla swoich mieszkańców. Niestety w trakcie prac legislacyjnych nie pojawiły się w ustawie postulowane przez stronę samorządową przepisy gwarantujące, że dostarczane mieszkańcom paliwo będzie najwyższej możliwej jakości. Nie pojawiły się też zapisy, które zwalniałyby miasta i gminy z odpowiedzialności za jakość węgla. Dlatego Miasta Unii Metropolii Polskich, w przyjętym 3 listopada 2022 r. stanowisku wnioskują, o wprowadzenie w umowach z podmiotami wprowadzającymi do obrotu węgiel na mocy Ustawy odpowiednich postanowień gwarantujących zwolnienie samorządów z odpowiedzialności za jakość węgla oraz przejęcie wszelkich ewentualnych roszczeń mieszkańców powstałych w wyniku niewłaściwej jego jakości. „Przyjęcie odmiennych reguł i próba przerzucenia odpowiedzialności na barki samorządów oraz podmiotów zaangażowanych w sprzedaż węgla na rzecz mieszkańców będzie sprzeczne z podstawowymi zasadami współżycia społecznego i uniemożliwi efektywną realizację Ustawy.” – czytamy w stanowisku miast UMP.
Gotowi do pomocy
Samorządy od samego początku były nastawione sceptycznie do rządowego pomysłu włączenia się przez miasta i gminy do handlu węglem. Przeciwko przemawiało wiele argumentów, w szczególności były to wątpliwości natury prawnej. Za był jeden – konieczność pomocy mieszkańcom w zaopatrzeniu w niezbędne do przetrwania nadchodzącej zimy paliwo. I ten argument zwyciężył, to on zadecydował, że rządowy projekt ustawy o zakupie preferencyjnym paliwa stałego dla gospodarstw domowych zyskał warunkową akceptację strony samorządowej KWRiST. Samorządy włączyły się też aktywnie w prace nad tą ustawą zgłaszając do jej treści setki poprawek. Niestety nie wszystkie zostały uwzględnione przez ustawodawcę.
Wątpliwe certyfikaty
Jedna z takich poprawek, która przepadła w procesie legislacyjnym dotyczyła certyfikatów jakości, które obligatoryjnie mają być dołączane do umów sprzedaży węgla zawieranych pomiędzy gminą, a tzw. podmiotem wprowadzającym (jest nim Spółka Skarbu Państwa, która dokonała zakupu węgla za granic i sprowadziła go do Polski). Senacka poprawka, która miała gwarantować, że taki certyfikat ma być wystawiony najpóźniej 30 dni przed wydaniem węgla gminie przepadła. Został przepis, który enigmatycznie mówi o konieczności dołączenia do zawartej z gminą umowy „najbardziej aktualnego certyfikatu”. Razem z ta poprawką przepadła i ta przesądzająca, że za roszczenia zgłoszone przez gospodarstwo domowe z tytułu nienależytej jakości dostarczonego węgla będzie odpowiadał wojewoda.
W ocenie miast Unii Metropolii Polskich tak skonstruowana regulacja może spowodować próbę przerzucenia odpowiedzialności za kiepskiej jakości sprowadzone do Polski paliwo na samorządy. A jest to obawa uzasadniona biorąc pod uwagę medialne doniesienia o kiepskiej jakości sprowadzonego przez spółki Skarbu Państwa do Polski surowca.
Odpowiedzialność wyłączona w umowie
Dlatego w przyjętym 4 listopada 2022 r. stanowisku Miasta Unii Metropolii Polskich kategorycznie żądają, aby kwestia odpowiedzialności za jakość węgla została wyraźnie uregulowana w umowach, na podstawie których samorządy będą kupować węgiel od spółek skarbu państwa. „Nie uczestniczyliśmy w procesie zakupu surowca i jego importu do kraju, nie mamy więc żadnego wpływu na jego jakość. Powyższe działania pozostawały wyłącznie w zakresie odpowiedzialności spółek Skarbu Państwa, tj. PGE Paliwa sp. z o.o. oraz Węglokoks S.A. Oczywistym jest więc, że jakiekolwiek zaangażowanie się samorządów w dystrybuowanie węgla na mocy wprowadzonej Ustawy nie może rodzić ich odpowiedzialności za jego jakość.” – czytamy w stanowisku.