Unia Metropolii Polskich apeluje do Senatorów o sprawiedliwą rekompensatę utraconych dochodów

Uchwalona 12 maja 2022 r. nowelizacją ustawy o PIT, wprowadza zmiany w systemie podatku dochodowego od osób fizycznych wdrożonym w ramach rządowego programu Polski Ład. Ich konsekwencją jest kolejne obniżenie dochodów gmin, powiatów i województw samorządowych. Ubytki te miały zostać samorządom zrekompensowane. Jednak – jak ocenia Unia Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza w przekazanej Marszałkowi Senatu opinii – stworzony system rekompensat został wadliwie skonstruowany, a w konsekwencji nie jest w stanie spełnić swojej roli: zrekompensować jednostkom samorządu terytorialnego utraconych dochodów z podatku dochodowego od osób fizycznych.

14,6 mld zł na minusie

- Stworzony przez ustawodawcę system tylko w 2023 r. zakłada, że rekompensata będzie ustalana na podstawie rzeczywiście utraconych przez gminy, powiaty i województwa samorządowe dochodów w podatku PIT – wskazuje Tadeusz Truskolaski, prezes Zarządu Unii Metropolii Polskich, prezydent Białegostoku. – W latach pozostałych rekompensata ma być ustalana według dziwacznej metodologii uwzględniającej liczbę mieszkańców czy wydatki inwestycyjne poszczególnych samorządów, której zastosowanie wyjątkowo negatywnie odbija się na dochodach dużych miast. W przypadku 12 miast Unii Metropolii Polskich szacujemy, że tylko w latach 2022 – 2025 strata spowodowana nowelizacją PIT wyniesie 22 mld zł, a rekompensata 7 mld 400 mln zł, czyli zaledwie jedną trzecią – podkreśla prezes Truskolaski.

Zastrzeżenia UMP budzi także sposób podziału tej rekompensaty (tzw. części rozwojowej subwencji ogólnej). Mechanizm zakłada, że:

• 40% łącznej kwoty subwencji rozwojowej – 1,2 mld zł w 2022 r. - przeznaczona ma być na tzw. premie, a więc z definicji tylko dla niektórych jednostek;
• 60 % łącznej kwoty subwencji rozwojowej – 1,8 mld zł w 2023 r. - ma być rozdzielana według liczby mieszkańców poszczególnych JST, co czyni z niej nie mechanizm rekompensujący, a dodatkowy mechanizm wyrównawczy.

Kolejnym elementem, który wpływa na negatywną opinię Unii Metropolii Polskich na temat nowelizacji ustawy o PIT jest błędnie wyliczona kwota referencyjna, czyli ta od której uzależniona jest rekompensata utraconych przez JST dochodów w podatkach dochodowych. Jak wynika z przeprowadzonych przez UMP wyliczeń i analiz jest ona zaniżona o co najmniej 10 mld zł.

Kwota referencyjna zaniżona o 10 mld zł

- Kwotę referencyjną rocznego dochodu JST z PIT i CIT na 2022 r. ustalono na poziomie odpowiadającym prognozowanym przez JST dochodom z PIT i CIT na 2022 r. ujętym w WPF-ach JST wg stanu na maj 2021 r., czyli w najbardziej dotkliwym okresie sytuacji pandemicznej, nie uwzględniając odnotowanych w 2021 r. rekordowych odczytów inflacji, dynamiki wynagrodzeń i emerytur mających bezpośrednie przełożenie na wysokość dochodów z PIT. Ustalona kwota referencyjna na 2022 r. (69.946 mln zł) jest niższa od dochodów z PIT i CIT uzyskanych przez JST w 2021 r. (76.249 mln zł) aż o 6.3 mld zł – wskazuje Tadeusz Truskolaski.

W skierowanej do Marszałka Senatu opinii Unia Metropolii Polskich przypomina, że na zaniżenie kwoty referencyjnej ustalonej na rok 2022 również zwrócił uwagę Narodowy Bank Polski, który w opinii z dnia 21 września 2021 r. sporządzonej do rządowego projektu ustawy o wsparciu jednostek samorządu terytorialnego w związku z Programem Polski Ład. W dokumencie tym czytamy, m.in., że aby zasada stabilizacji była oparta na realistycznych założeniach, a nie zaniżonych, kwotę referencyjną rocznego dochodu JST z PIT i CIT na 2022 r. należy ustalić indeksując dochody JST z PIT i CIT z 2021 r. wskaźnikiem średniej geometrycznej dynamiki PKB w cenach bieżących w latach 2013-2020. Zgodnie z metodologią NBP oraz biorąc pod uwagę znane wykonanie dochodów JST z PIT i CIT w 2021 r., kwota referencyjna rocznego dochodu JST z PIT i CIT na 2022 r. winna wynosić 79.757 mln zł.

Przypominamy

Wprowadzony z dniem 1 stycznia 2022 r. program Polski Ład spowodował negatywne skutki finansowe dla samorządów terytorialnych obniżając dochody z PIT o 13 545 mln zł w 2022 r., co stanowi około jedną piątą dochodów z udziałów we wpływach z PIT. Ubytek dochodów samorządów w ciągu 10 lat sięgnie 125 mld zł.

Jako formę rekompensaty utworzono subwencję ogólną – część rozwojową w 2023 r. na którą ustawa przeznacza 3 mld zł, a więc przewiduje rekompensatę w wysokości jedynie 22,6% wielkości łącznego ubytku dochodów.