Aktualności

Jak uleczyć polską oświatę? Rozmowa z Anną Korfel – Jasińską, Zastępcą Prezydenta Miasta Krakowa ds. Edukacji, Sportu i Turystyki

Cofnij

Facebook

Twitter

27 września 2023

Zrealizowaliśmy cykl rozmów - wywiadów na temat dolegliwości, na jakie cierpi polski system oświaty. Przedstawiamy je w kolejnych trzech cotygodniowych odcinkach. Na pytanie, co dokucza polskiej szkole znaleźliśmy w przestrzeni publicznej następujące odpowiedzi: brak nauczycieli, stary, skostniały system klasowo-lekcyjny, „pruski system edukacji” czyli nauczanie zamiast uczenia się lub uczenia, jak się uczyć; zbyt obszerne podstawy programowe, zawód nauczyciela bez prestiżu, założenie, że nauczyciel musi być omnibusem, uczenie teorii a nie praktyki, niedostosowanie edukacji do oczekiwań obecnego świata, upolitycznienie szkoły, upolitycznienie procesów edukacyjnych i upolitycznienie organów, brak wsparcia merytorycznego dla nauczycieli, jedynie kontrolna rola kuratora oświaty, ciągłe zmiany, reformy, brak odpowiednich źródeł finansowania – stary, skostniały, nieprzystający do potrzeb system finansowania, skomplikowane zasady działania, biurokratyzm, zbyt dużo przepisów, zbyt dużo obowiązków dla każdego z uczestników procesu, ograniczenie swobody działania samorządów i tak dalej. W takim razie, jak się zabrać za uzdrowienie systemu oświaty? Jak go uleczyć?

Tym razem naszą rozmówczynią w cyklu jest Anna Korfel-Jasińska - Zastępcą Prezydenta Miasta Krakowa ds. Edukacji, Sportu i Turystyki.

Anna Korfel-Jasińska: nie da się wskazać takiego jednego elementu, od którego zmiana w oświacie powinna się rozpocząć. To musi być szereg skorelowanych działań. Edukacja jest bowiem inwestycją długoterminową i tak powinna być traktowana pod każdym względem, jako inwestycja w przyszłe pokolenia, w potencjał intelektualny ludzi, a przez to w rozwój każdej dziedziny naszego życia. Dopiero takie podejście daje pełny obraz i realną szansę na poprawę jakości życia, przemyślaną i dojrzałą gospodarkę z wyczerpującymi się zasobami dóbr naturalnych, rozwój technologiczny czy pionierskie, innowacyjne badania w zakresie wielu nauk. Jeżeli spojrzymy na edukację w ten sposób, to nabierzemy pewności, że nie można myśleć o oświacie w kategoriach doraźnej polityki, w której dominuje kadencyjny interwał czasowy. System edukacji wymaga długofalowych działań z horyzontem czasowym wykraczającym poza horyzont kalendarza wyborczego. Myślę tu o wprowadzaniu zmian niejednokrotnie z 10 – 15 letnią perspektywą czasową, o działaniach, których inicjatorzy mają od początku pełną świadomość, że oczekiwany przez wszystkich sukces będzie konsumowany przez ich następców.

Trudne zadanie…

Trudne, ale konieczne. Należy zacząć od zmiany myślenia o edukacji i o roli, jaką ma ona odgrywać w kształtowaniu postaw młodego pokolenia. W jego wychowaniu do wartości i przyszłości. Jeżeli w ten sposób spojrzymy na edukację i oświatę, to zobaczymy, jak ważną rolę w całym systemie odgrywają rodzice, którzy – moim zdaniem – w ostatnim czasie nieco abdykowali ze swoich ról i oczekują, że to szkoła będzie zapewniała „full service” w zakresie edukacji, opieki i wychowania, ale…

Ale?

ale jednocześnie nierzadkie są sytuacje, kiedy żądają od szkoły ściśle sprecyzowanych działań i zachowań: wydają nauczycielom dyspozycje, mówią, jak ich dziecko ma być uczone. Pytam zatem: czy taki rodzic wydaje analogiczne dyspozycje jako pacjent w gabinetach lekarzy różnych specjalności?

Zanim zaczniemy „leczyć”, należy na nowo przesądzić, jaką rolę ma pełnić oświata, jakie miejsce ma zajmować edukacja młodego człowieka, gdzie jest przestrzeń na wychowanie, a gdzie na wspieranie wychowawczej funkcji rodziny i domu. Jeśli uświadomimy sobie wagę dobrej edukacji; rozwijania kompetencji, umiejętności samodzielnego poszukiwania wiedzy, potrzebę ciągłego uczenia się, ale i budowania umiejętności współpracy i relacji, obywatelskiej odpowiedzialności, wrażliwości i uważności, ale również krytycznego myślenia, radzenia sobie z porażkami, jeśli to zrobimy, wszystko inne zostanie w miarę łatwo dopasowane.

Jeżeli edukacja ma być inwestycją długoterminową, to należy zadbać o ludzi, którzy tę inwestycję będą realizować. Myślę o nauczycielach, którzy potrzebują jasnych i prostych „reguł gry” a w obecnej chwili przede wszystkim dowartościowania finansowego. Żeby im się „chciało chcieć” inwestować również w siebie, w swój rozwój i kwalifikacje.

Na naszych spotkaniach w ramach Unii Metropolii Polskich systematycznie wracamy do problemu braku kadr, na co wpływ ma wiele czynników. Faktycznie brakuje rozwiązań kompleksowych i długofalowych – swego rodzaju umowy społecznej ponad polityką oraz wąsko rozumianymi interesami. Od wielu lat mamy raczej do czynienia z doraźnymi działaniami, niejednokrotnie podejmowanymi „na wczoraj”, czyli próbą ratowania sytuacji na bieżąco. Przykładem mogą być zaproponowane obecnie rozwiązania emerytalne. Wg mnie to jest tylko „puszczenie oka” do wybranej części nauczycieli. Owszem, na ten moment najliczniejszej, która jest żywo zainteresowana proponowanymi rozwiązaniami, gdyż w obecnej sytuacji kadrowej nie będą one przeszkodą w kontynuowaniu zatrudnienia, poprawiając sytuację finansową tych osób. Trzeba jednak mieć świadomość, że umożliwienie nauczycielom częściowego „dorabiania na emeryturze” problemów kadrowych w oświacie nie rozwiąże, a jedynie odsunie je w czasie na później.

To od czego trzeba zacząć?

Kadrę nauczycielską należy starannie przygotować do tego odpowiedzialnego i bezsprzecznie trudnego zawodu; rozpoczynając od zbudowania systemu kształcenia nauczycieli, czyli specjalistów potrafiących wiedzę naukową przekazać językiem i metodami właściwymi do wieku i percepcji uczniów. Nauczycieli będących jednocześnie wychowawcami, posiadającymi kompetencje pedagogiczne. Powiem tak: policja ma swoją wyższą szkołę policyjną, wyższą szkołę ma także straż pożarna. Dlaczego takich „swoich” uczelni nie mają nauczyciele? Moim zdaniem potrzebujemy elitarnych uczelni pedagogicznych, ze zdecydowanie większą liczbą praktyk studenckich, uczelni współpracujących z „adresatami bezpośrednimi i pośrednimi”, czyli szkołami, przedszkolami, ale i pracodawcami. Jeżeli decydujemy się na edukację włączającą, musimy myśleć o zawodzie nauczyciela w wielu aspektach – przygotowania do pracy z uczniami o zróżnicowanych potrzebach, a nade wszystko – o zróżnicowanych możliwościach edukacyjnych, stąd konieczna jest pewna perspektywa czasowa dla przygotowania i realizacji takiego kształcenia pedagogów.

"Zanim zaczniemy „leczyć”, należy na nowo przesądzić, jaką rolę ma pełnić oświata, jakie miejsce ma zajmować edukacja młodego człowieka, gdzie jest przestrzeń na wychowanie, a gdzie na wspieranie wychowawczej funkcji rodziny i domu."

Anna Korfel-Jasińska, Zastępca Prezydenta Miasta Krakowa ds. Edukacji, Sportu i Turystyki

Biolog czy fizyk ze standardowym przygotowaniem pedagogicznym nie wystarczy?

Proszę mnie dobrze zrozumieć: biolog czy fizyk, którzy ukończyli uniwersytety czy inne uczelnie wyższe, potwierdzając dyplomem uzyskany poziom wykształcenia mają szeroką wiedzę z zakresu studiowanego kierunku, a jednocześnie zupełnie nie są świadomi, z jakimi wyzwaniami będą się mierzyć podejmując pracę w szkole; jak różnorodnych kompetencji, umiejętności, a w końcu – predyspozycji wymaga ta praca. Nie są oni przygotowani do pracy z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych, a mamy coraz większą liczbę takich uczniów i coraz szerszy wachlarz specjalnych potrzeb. Fizyk czy biolog „uniwersytecki” bez szerokiego przygotowania pedagogicznego, bez doświadczenia nabranego podczas praktyk, nie dysponuje i nadal nie będzie dysponować odpowiednimi kompetencjami i narzędziami, aby z takimi uczniami efektywnie pracować. Mam na myśli zarówno uczniów z niepełnosprawnościami, jak i uczniów wybitnie uzdolnionych, którzy też wymagają bardzo indywidualnego podejścia. I kolejny, niezwykle ważny obszar działań szkoły – współpraca z rodzicami – nauczyciel powinien być zarówno partnerem do rozmowy, a jednocześnie ekspertem i specjalistą budzącym zaufanie. To ogromnie trudna, wymagająca i odpowiedzialna praca.

Zanim jednak zaczniemy od nauczycieli wymagać szerokiego spektrum umiejętności, należałoby zadbać o nauczycielskie wynagrodzenia i w ten sposób stworzyć naturalną konkurencyjność w zawodzie.

Zrobiłam z ciekawości zestawienie, jak kształtowała się relacja minimalnego wynagrodzenia do wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela dyplomowanego. Otóż w 2012 roku nauczyciel dyplomowany otrzymywał 200%, czyli dwukrotność minimalnego wynagrodzenia, a obecnie wynosi ono 126% minimalnego wynagrodzenia, czyli po 11 latach ciągłej „naprawy” polskiej oświaty mamy taką oto kuriozalną sytuację… Naprawdę, nie wiem, jak można tak deprecjonować nauczycieli. To wygląda, jak systematyczne eliminowanie najlepszych z tego zawodu i tego zawodu z rynku pracy, bez zauważania konsekwencji takich działań; że nasza przyszłość zależy od tego, jak wykształcone i przygotowane do dorosłego życia, do funkcjonowania w społeczeństwie, do pracy, będzie młode pokolenie. To ono będzie decydowało o przyszłości Polski. Zatem również o naszej przyszłości. Stąd najwyższa troska i dbałość o jakość kadr nauczycielskich jest powinnością i obowiązkiem państwa. Wszyscy powinniśmy mieć tę świadomość.

Skazujemy nauczycieli na bycie apostołami? Może warto wreszcie skończyć z misyjnością tego zawodu, porównajmy go finansowo choćby z zawodem pielęgniarki, jeśli budżet państwa nie podołałby zrównania wynagrodzeń nauczycieli z wynagrodzeniami lekarzy.

Dlatego uważam, że niezależnie od tego, co w bliższym i dalszym czasie wydarzy się w polityce, powinny zostać przekazane spore pieniądze do wynagrodzeń nauczycielskich. Żeby właśnie zbudować konkurencyjność w tym zawodzie, żeby nauczyciele żyjąc godnie, mogli skoncentrować się na wyzwaniach zawodowych, a nie egzystencjalnych. Dopiero w kolejnym kroku należy rozmawiać o zmianach w pragmatyce zawodowej nauczycieli. Jeśli chcemy odbudować prestiż zawodu, to należy go łączyć z bardzo dobrymi zarobkami, a w konsekwencji – również silną konkurencją, która w naturalny sposób wówczas się pojawi.

Mówi Pani o badaniu predyspozycji do zawodu?

Tak. Moim zdaniem kandydaci na nauczycieli powinni podlegać badaniom predyspozycji, badaniom psychologicznym. To nic nadzwyczajnego, takie badania przechodzą kandydaci na kierowców zawodowych czy instruktorzy, egzaminatorzy, także operatorzy maszyn. Nauczyciele obecnie nie mają takiego obowiązku, a przecież praca z dzieckiem należy do wyjątkowo wrażliwej i wymagającej sfery działań zawodowych. Takie badania powinny być jednym z elementów, jednym z etapów przygotowujących do zawodu nauczyciela. Obecnie to przygotowanie nie spełnia oczekiwań nawet samych kandydatów. Podam przykład. Kraków został kiedyś zaproszony przez jedną z wyższych uczelni do współrealizowania pewnego programu. Okazało się bowiem, że studenci tej uczelni zgłaszali, że praktyki zawodowe są zbyt krótkie i absolwenci nie czują się gotowi, by podejmować pracę nauczyciela w szkole, bo nie czują się przygotowani od strony praktycznej. I wspólnie, także z Urzędem Pracy, opracowaliśmy program, w którym finansowaliśmy roczny staż przygotowawczy do pracy w szkole na etacie pomocy nauczyciela. Chodziło o to, żeby studenci mogli dokonać takiej w miarę bezpiecznej obserwacji współuczestniczącej i w rzeczywistości przekonać się, jak pracuje nauczyciel, jak funkcjonuje oddział, jak wyglądają zebrania z rodzicami, ile jest dokumentów do przygotowania, wypełnienia...

… nauczyciel ma też inne obciążenia, jak chociażby odpowiedzialność za bezpieczeństwo uczniów.

To prawda, przy czym zupełnie nie jest dla mnie zrozumiałe, dlaczego taka szczególna odpowiedzialność ma ciążyć tylko na nauczycielu. Dlaczego tylko na szkole czy placówce edukacyjnej? A co z innymi podmiotami, z usług których korzystają dzieci (uczniowie)? Co z odpowiedzialnością np. klubów sportowych, instytucji kultury i zatrudnionych tam do pracy z dziećmi i młodzieżą osób?

Tymczasem to nauczyciele zostali wyróżnieni szczególnymi przepisami dot. postępowania dyscyplinarnego…

W jakim celu? Przecież dzieci powinny podlegać szczególnej ochronie prawnej zawsze i wszędzie, a nie tylko w szkole, nie tylko przed nadużyciami ze strony nauczycieli. Jeżeli ktoś naruszył prawa dziecka, naruszył dobro dziecka, to w stosunku do takiej osoby należy zastosować odpowiednie rozwiązania prawne i zadziałać natychmiast. A dzisiaj mamy taki paradoks, o którym pisałam do minister Anny Zalewskiej, że z jednej strony mamy konstytucyjne domniemanie niewinności, a z drugiej nauczyciel, przeciwko któremu toczy się postępowanie dyscyplinarne nie może brać udziału w konkursie na stanowisko dyrektora szkoły. Jednocześnie osoba pełniąca funkcję dyrektora, która ma wszczęte postępowanie dyscyplinarne, które nawet zostanie zakończone naganą z ostrzeżeniem, nadal może pracować na tym stanowisku. I w takim przypadku nie jest to powód do ustąpienia czy odwołania z funkcji.

Kolejną kwestią do dyskusji jest czas pracy nauczycieli. Przytoczymy popularne opinie pojawiające się w przestrzeni: „nauczyciele może i mało zarabiają, ale też mało pracują 18 godzin tygodniowo, długie wakacje, zimowe ferie i inne przywileje”.

Najwyższy czas, aby zmienić podejście do rozumienia czasu pracy nauczycieli. Pracodawca ma w dyspozycyjności pracownika w określonym czasie – czasie pracy i to ten wymiar czasu jest stosowany do ustalenia stawki wynagrodzenia. Zaufajmy dyrektorom szkół i nie wyręczajmy ich szczegółowymi regulacjami dot. zadań właściwych dla kierownika zakładu pracy. Inną kwestią jest sprawa systemu wynagrodzeń w oświacie; pracownik, który zarabia godnie – o tym mówiłam wcześniej – nie wybiega ze szkoły szybciej niż uczniowie, bo musi „zbierać godziny do pensum” w innych szkołach. Ta dyspozycyjność to właśnie czas na realizację innych zadań, na przykład indywidualne konsultacje z uczniami, zajęcia dodatkowe, spotkania z rodzicami. To nie zawsze będzie łatwe, ale nie zapominajmy, że cały szeroko rozumiany sektor usług publicznych ma służyć mieszkańcom, odpowiadać na ich potrzeby i oczekiwania. I tak, jak w urzędach samorządowych punkty obsługujące mieszkańców funkcjonują do późnych godzin popołudniowych, wydaje się czymś naturalnym, że również szkoły taką dostępność swego rodzaju dyżurów nauczycieli dla rodziców powinny zapewnić. A mam tutaj na myśli również nauczycieli specjalistów, pedagogów, psychologów czy doradców zawodowych oraz bibliotekarzy i innego podejścia do ich zatrudnienia.

Wydaje się, że najnowsze przepisy dotykające nauczycieli specjalistów, dodatkowo skomplikowały kwestie zatrudnienia i uporządkowania czasu pracy.

Niedawno zwracaliśmy uwagę na to stosunkowo nowe rozwiązanie, jakim jest standaryzacja zatrudnienia specjalistów w szkołach i przedszkolach. To duża zmiana, idąca w dobrym kierunku, a jednak niedopracowana. Dlaczego specjaliści są niedostępni w czasie wakacji? Czy na czas wakacji dziecko przestaje mieć problemy, które wymagają interwencji psychologa, pedagoga specjalnego czy logopedy? Występowaliśmy zresztą do resortu edukacji z wariantowymi propozycjami, począwszy od zatrudnienia na podstawie kodeksu pracy, do zmiany jedynie w zakresie wprowadzenia dla tej grupy nauczycieli 35-dniowego urlopu wypoczynkowego do zrealizowania w ciągu całego roku. Uczeń nie może czekać dwa miesiące wakacji na pomoc psychologa szkolnego.

Podobna sytuacja ma miejsce w bibliotekach szkolnych. Tutaj też zauważam od lat niekonsekwencję ze strony rządzących. Skoro kilka lat temu wprowadzony został program „Książki naszych marzeń”, których kontynuacją jest obecny Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa, z którego dofinansowuje się działania czytelnicze i zakup książek do bibliotek, kiedy niezmiennie od lat słyszymy utyskiwania na niski poziom czytelnictwa, to dlaczego biblioteki są zamykane na dwa miesiące? Te zasoby książkowe powinny być dostępne dla uczniów także, a może zwłaszcza w wakacje. Jest tyle gmin, gdzie nie ma innych bibliotek niż te szkolne.

“Najwyższy czas, aby zmienić podejście do rozumienia czasu pracy nauczycieli. Pracodawca ma w dyspozycyjności pracownika w określonym czasie – czasie pracy i to ten wymiar czasu jest stosowany do ustalenia stawki wynagrodzenia. Zaufajmy dyrektorom szkół i nie wyręczajmy ich szczegółowymi regulacjami dot. zadań właściwych dla kierownika zakładu pracy.”

Dotykanie tematu pensum i czasu pracy nauczycieli traktowane jest jako działanie przeciwko tej grupie zawodowej.

Często rozmawiam z przedstawicielami związków zawodowych, które mają pełną świadomość, że oświata to sektor usług publicznych. Służymy swoją pracą społeczności lokalnej, a szkoła i nauczyciel jest dla ucznia, a nie uczeń dla szkoły i nauczyciela. Z perspektywy społeczności lokalnej, jej szeroko rozumianych potrzeb w ten sposób należy wysłuchać postulatów samorządowców. Błędem jest ocena wszelkich propozycji jako głos „za” lub „przeciw” nauczycielom.

Nasza samorządowa perspektywa to perspektywa oddolna: słuchamy mieszkańców i w miarę możliwości realizujemy ich potrzeby, ale są wyzwania i problemy, których nie rozwiążemy na poziomie samorządowym, więc zgłaszamy je w Ministerstwie. I to, że ja mówię o dostępie do psychologa, pedagoga podczas wakacji, o otwartej w tym czasie bibliotece szkolnej, to nie znaczy, że jestem „przeciw” nauczycielom; mówię po prostu o potrzebach i oczekiwaniach mieszkańców – rodziców i uczniów.

A co zrobić z pensum nauczycieli tablicowych?

Kiedyś, rozmawiając z ministrem edukacji, powiedziałam: Panie Ministrze, mają państwo dostęp do systemu informacji oświatowej, wiedzą państwo, ile godzin wypracowują nauczyciele w podziale na poszczególne przedmioty nauczania, zatem wyciągnijmy z tego medianę i mamy punkt wyjścia do rozmów. Wyjątek zrobiłabym dla nauczycieli wychowania fizycznego - powinni być bez pensum. Przygotowują i prowadzą różnego rodzaju aktywności sportowe, jeżdżą z zawodnikami na olimpiady młodzieżowe i zawody sportowe. Niech również inicjują wydarzenia dla całej społeczności szkolnej, rodziców, środowiska lokalnego, wychowując do aktywnego trybu życia. Zatem powinni prowadzić podstawową dokumentację z tej działalności i rozliczać się z tego czasu pracy przed dyrektorem jako pracodawcą. Po raz kolejny powtarzam; zaufajmy dyrektorom szkół jako pracodawcom, jako kierownikom zakładów pracy i popatrzmy szerzej na szkołę, uczyńmy ją szkołą otwartą.

Mówiliśmy o potrzebie kształcenia przyszłych nauczycieli, wyborze kandydatów do pracy z dziećmi i młodzieżą. A jak powinna przebiegać – Pani zdaniem – ścieżka rozwoju zawodowego i kariery nauczyciela?

Przede wszystkim zastanawiam się, dlaczego ciągle trzymamy się awansu zawodowego zamkniętego w czterech ścianach szkoły? Dlaczego nie patrzymy wielopłaszczyznowo i w szerszym horyzoncie czasowym? Dzisiaj awans zawodowy to jest szkoła, przedszkole, placówka, a ja chciałabym, żeby nauczyciel, który ma ambicje, realizuje ścieżkę awansu zawodowego, miał więcej możliwości i perspektyw. Warto w tym kontekście myśleć o potencjale nauczycieli, którzy – po latach pracy w szkole – chcą czegoś więcej, nadal chcą się rozwijać zawodowo, niekoniecznie w szkole, są profesjonalistami, mają ogromne doświadczenie zawodowe i bogatą wiedzę. Dlaczego tego nie wykorzystać? Dla takiej osoby kolejnym szczeblem awansu mogłaby być praca w ośrodku doskonalenia nauczycieli czy w okręgowej komisji egzaminacyjnej albo w nadzorze pedagogicznym. Podczas prac Zespołu ds. statusu zawodowego pracowników oświaty przedstawiono projekt specjalizacji dydaktyczno-metodycznej i opiekuńczo-wychowawczej. Nie wiem, na ile aktualna jest to propozycja, ale gdyby uznać ją jako pierwszy stopień i uzupełnić o specjalizację politechniczną dla nauczycieli, którzy są nauczycielami praktycznej czy teoretycznej nauki zawodu oraz artystyczną - dla tych, którzy uczą w szkołach artystycznych, plastycznych, muzycznych i zaproponować, aby drugi stopień specjalizacji dotykał kwestii zarządczo-organizacyjnych lub w zakresie procesu i efektów kształcenia, to może miałoby to szanse powodzenia i otwierało inne, nowe możliwości przed nauczycielami.

Obecny system oparty na zmniejszonej liczbie stopni awansu jest czymś co należy zmienić?

Nie, ale może warto na awans zawodowy spojrzeć przez pryzmat dorobku naukowego, konkretnych osiągnięć, które można wykorzystać w dalszej pracy, także przez innych nauczycieli. Na bazie tego, co wypracują nauczyciele w trakcie awansu, powinna być stworzona baza – publiczny zasób materiałów do wykorzystania przez wszystkich nauczycieli. W ten sposób mamy szansę na budowanie elementu samorozwijającego się systemu oświaty.

Warto rozważyć podniesienie prestiżu uzyskiwania przez nauczycieli stopnia awansu zawodowego mianowanego i dyplomowanego. Mam na myśli państwowy egzamin zewnętrzny przed komisją w Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej, zakończony uzyskaniem certyfikatu.

Uporządkowania wymagają także wymagania kwalifikacyjne?

Obecnie nie należą do rzadkości sytuacje, gdy nauczycielowi, po kilku latach pracy, przystępującemu do procedury awansu zawodowego komisja kwestionuje posiadane kwalifikacje. Jestem na tym punkcie przewrażliwiona, bo sama miałam do czynienia z takimi sytuacjami. Dlatego uważam, że kwalifikacje zawodowe nauczycieli powinny być jednoznacznie określane i zawarte w suplemencie do dyplomu, a pozostałe – nabyte w trakcie dokształcania - powinien potwierdzać bądź określać nadzór pedagogiczny, w taki sposób, żeby były one w trakcie uzyskiwania awansu, bądź ewentualnej specjalizacji - nie do zakwestionowania.

Wracając jeszcze na chwilę do awansu: jeśli chcemy mieć nauczycielską „ligę mistrzów”, to powinniśmy iść w kierunku otwarcia ścieżki awansu najlepszych pedagogów również poza szkołę, placówkę – do ośrodków doskonalenia, nadzoru pedagogicznego, uczelni (wykładowcy praktycy). Potrzebujemy takiej ścieżki, która pozwoliłaby na inną perspektywę, a jednocześnie nie zamykałaby nauczycielom powrotu do pracy „przy tablicy”, natomiast byłaby widoczna w poziomie wynagrodzenia.

"Coraz głośniej mówimy o work-life balance, a czemu milczymy w temacie school-life balance?"

Pani Prezydent, chcielibyśmy jeszcze dopytać, jak rozwiązać problem nauczycieli „biegających”. Mamy coraz większą specjalizację przedmiotową w zawodzie nauczyciela. Jednocześnie szkoły się kurczą. Coraz więcej nauczycieli musi sklejać fragmenty etatów z różnych miejsc pracy. Wiemy, że taki nauczyciel nie jest w stanie zaangażować się w pozostałe działania szkoły…

To zjawisko dotyczy m.in. doradców zawodowych, którzy w szkole mają tak niewiele godzin, że stają się z konieczności „mobilni”.

W Krakowie mamy osiem poradni psychologiczno-pedagogicznych, więc utworzyliśmy na bazie jednej z nich Krakowski Ośrodek Kariery. To jest poradnia psychologiczno-pedagogiczna, ale ze szczególnie rozwiniętym doradztwem. Doradcy zawodowi prowadzą tam zajęcia i warsztaty dedykowane zarówno dzieciom, jak i nauczycielom wychowania przedszkolnego, innym doradcom zawodowym ze szkół, a także uczniom. Realizują ciekawe inicjatywy adresowane jednocześnie do młodzieży techników i szkół branżowych, przedszkolaków i uczniów klas 1 – 3. Dyżurują również w szkołach podczas zebrań z rodzicami. Chodzi przede wszystkim o to, że miejsce zatrudnienia mają jedno, a w sposób zsynchronizowany realizują działania wg jednolicie opracowanych i przyjętych standardów.

Powinniśmy także zmienić podejście do nauczycieli zawodu, inaczej myśleć o osobach, które przychodzą do szkół z rynku pracy, bo dzisiaj koncentrujemy się na nauczycielach „przedmiotowcach”, a nauczyciele zawodu powinni mieć niższe pensum z zachowaniem wszystkich przywilejów, czyli także możliwości czerpania doświadczeń bezpośrednio z rynku. Do tego dorzućmy ulgi podatkowe dla firm, które przyjmują uczniów na praktykę albo których pracownicy takie praktyczne zajęcia prowadzą. Obecne dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianego pracownika, które zresztą w żaden sposób nie stanowi rekompensaty za zaangażowanie sił i czasu ze strony pracodawcy, to dla mnie trochę za mało.

Ministerstwo konsekwentnie zmienia etykiety na przedmiotach. Czy zmiana nazwy przedmiotu „podstawy przedsiębiorczości” na „biznes i zarządzanie” przyniesie realne korzyści?

Nawet najlepszy pedagog nie jest w stanie opowiedzieć dzieciom z pasją i szczegółami, jak się tworzy i prowadzi firmę - jeśli tego w życiu nie robił, a przecież edukacja powinna być namacalna, praktyczna, bazująca na doświadczeniu. Może to kolejny przedmiot, który powinien być realizowany przez praktyków z rynku, którymi są managerowie, księgowi, HR-owcy…

Czyli nie tędy droga na leczenie systemu? A w kwestii etapów edukacyjnych: czy warto rozważać kolejne reformy strukturalne w oświacie?

Oświata to nie finanse – zdecydowanie bardziej sprawdza się ewolucja niż rewolucja. Dużo mówi się o konieczności zmiany podstawy programowej. Nie wchodząc w szczegóły - na pewno w tej sprawie głos powinni zabrać specjaliści zajmujący się psychologią rozwojową. Coraz głośniej mówimy o work-life balance, a czemu milczymy w temacie school-life balance?

Gimnazja z pewnością będziemy wspominać jeszcze bardzo długo i z sentymentem, jednak dziś szanse na ich powrót są raczej znikome. Ich likwidacja nastąpiła szybko, nie została poprzedzona analizami ani badaniami. To nie jest tak, że nie pojawiały się głosy krytyczne; najczęściej dotyczyły one zbyt krótkiego, zarówno na poziomie gimnazjum, jak i liceum, 3-letniego cyklu kształcenia. Wystarczyło wówczas, by wsłuchując się w opinie nauczycieli, rodziców, pomyśleć o zmianie formuły: cztery lata szkoły podstawowej z nauczaniem zintegrowanym; później cztery lata przedmiotowe w gimnazjum i czteroletnie liceum (pięcioletnie technikum). Takie rozwiązanie można było wprowadzić, nie robiąc wielkiego zamieszania. I to było w mojej ocenie naprawdę najbardziej optymalne rozwiązanie: kameralne szkoły podstawowe, wyrównywanie szans edukacyjnych, rozbudzanie ciekawości świata we wszystkich obszarach, takie naprawdę integracyjne, włączające podejście, a kolejne 4 lata to edukowanie przedmiotowe, całościowe. Natomiast na poziomie liceum: rozwój i specjalizacja, ale bez zaniedbywania kształcenia ogólnego - uczniowie wybierają przedmioty maturalne, ale to czego nie wybierają, powinni realizować w formie projektowej tak, jak ma to miejsce w programie nauczania oddziałów międzynarodowych. Mnie ten program nauczania od lat imponuje: inna formuła kształcenia, ale także aktywność w obszarze wolontariatu, współpraca, kształtowanie postaw i umiejętności, budowanie relacji, wzajemne inspirowanie siebie i innych, rozbudzanie aktywności pozaszkolnej, wychodzenie młodych ludzi na zewnątrz, zaangażowanie na rzecz społeczności lokalnej. To właśnie jest budowanie społeczeństwa obywatelskiego, które niestety zostało zaniedbane…

Dziękujemy za rozmowę.

- rozmawiali Agata Saracyn, Michał Cyrankiewicz-Gortyński.

Zachęcamy do naszych rozmów o oświacie:

Jak uleczyć polską oświatę? Rozmowa z zastępcą prezydenta miasta Lublin Mariuszem Banachem

Lekcja edukacji. Podcast ZMP i UMP